Apraksi Nedir, Belirtileri Nelerdir, Nasıl Tedavi Edilir?

Apraksi, beynin karmaşık dansı olan hareketleri düzenleme yeteneğini sarsan gizemli bir nörolojik durumdur. Hareket etmek, bir çay fincanını kaldırmak veya bir elbise giymek gibi günlük rutin işler, beyin ve kasların mükemmel uyumuyla gerçekleşir. Ancak apraksi, bu uyumun göz kırptığı bir anlamda beyin ve vücut arasındaki iletişimin sekteye uğradığı bir senaryoyu temsil eder.

Kişi, kas gücüne sahip olmasına rağmen, karmaşık motor becerileri etkili bir şekilde planlama ve icra etmede güçlük çeker. Apraksi'nin perde arkasındaki sırra ulaşmak, bu gizemli durumu anlamak ve etkilerini hafifletmek, tıp dünyasının önemli araştırma alanlarından birini oluşturur.

Apraksi Nedir?

Apraksi, motor becerilerin etkili bir şekilde uygulanmasını engelleyen nörolojik bir bozukluktur. Bu durumda, kişi hareketleri planlama ve yürütme yeteneğini kaybeder, ancak kas gücü ve koordinasyon normaldir. Yani, hareketleri gerçekleştirebilecek fiziksel yetenekler mevcut olsa da, beyindeki koordinasyon ve planlama sorunları nedeniyle bu hareketleri gerçekleştirmekte zorlanılır.

Apraksi, beynin bazı bölgelerinde meydana gelen hasarlar sonucu ortaya çıkar. Bu hasarlar, genellikle inme, beyin travması, tümörler, enfeksiyonlar veya nörodejeneratif hastalıklar gibi nedenlerle oluşabilir. Apraksi, yetişkinlerde ve çocuklarda görülebilir, ancak genellikle yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır.

Apraksi Neden Olur?

Apraksi, motor becerilerin etkili bir şekilde uygulanmasını engelleyen bir nörolojik bozukluktur. Bu durumun temel nedeni, beyinde motor hareketlerin planlanması ve koordinasyonunu sağlayan bölgelerde oluşan hasarlardır. Peki, apraksi neden olur? Apraksinin altında yatan nedenler şunlar olabilir:

Beyin Hasarı ve Travmalar

Apraksi, beyindeki önemli bölgelerde meydana gelen hasarlar sonucu ortaya çıkabilir. İnme, kafa travması, tümörler, enfeksiyonlar veya beyin cerrahisi gibi durumlar, motor becerileri etkileyen beyin alanlarına zarar vererek apraksiyi tetikleyebilir.

Nörodejeneratif Hastalıklar

Alzheimer, Parkinson ve benzeri nörodejeneratif hastalıklar, sinir hücrelerinin zamanla harap olduğu ve beyin fonksiyonlarının bozulduğu rahatsızlıklardır. Bu tür hastalıklar, apraksi gibi motor becerileri etkileyebilir.

Beyin Tümörleri

Beyin tümörleri, beyin dokusuna baskı yaparak veya çevreleyen dokulara zarar vererek motor beceri merkezlerine hasar verebilir ve apraksiye yol açabilir.

Nörolojik Hastalıklar

Bazı nörolojik hastalıklar, beyin ile kaslar arasındaki iletişimi etkileyerek apraksiyi ortaya çıkarabilir. Bu tür hastalıklara örnek olarak serebral palsi (spastik çocuk felci) verilebilir.

Fokal Nörolojik Lezyonlar

Beynin belirli bölgelerinde meydana gelen fokal lezyonlar, apraksiyi tetikleyebilir. Bu lezyonlar, beyin korteksindeki planlama, organizasyon ve motor kontrolüyle ilgili bölgelerde oluşabilir.

Vasküler Nedenler

Beyin damarlarının tıkanması veya kan akışındaki problemler de apraksi nedeni olabilir. Beyindeki motor beceri bölgelerine yeterli oksijen ve besin maddesi taşınmaması, bu bölgelerin fonksiyonlarını bozabilir.

Nörogelişimsel Bozukluklar

Çocukluk döneminde ortaya çıkan bazı nörogelişimsel bozukluklar da apraksinin nedenleri arasında yer alabilir. Bu durumda, çocuğun beyin gelişimi, motor beceri ve koordinasyonunu etkileyen faktörler önemli rol oynar.

Travmatik Beyin Hasarı (TBI)

Kafa travmaları, apraksi riskini artıran önemli bir faktördür. TBI, beynin içindeki yapıların tahrip olması veya işlevlerinin bozulması sonucu motor becerileri etkileyebilir.

Apraksi Çeşitleri Nelerdir?

Apraksi çeşitlerinin her biri beynin farklı kısımlarındaki hasar ile ilişkilidir. Apraksi hastalığının oluşmasına neden olan beyin hasarının bölgeleri birbirinden ayrılır. İşte apraksi hastalığının çeşitleri;

1. İdeomotor Apraksi

Belli bir hareketi yapmak için sözlü bir talimatın yerine getirilememesi fakat aynı hareketin bilinçsizce farklı bir zamanda yapılabilmesidir. Oral apraksi, sözel olmayan hareketlerde istemli kontrol sağlamada zorluk çekmedir. İstemli hareket, normalde yapılabilen bir şeyin bilinçli olarak istendiği zaman yapılamamasıdır.

2. İdeasyonal Apraksi

Hastadan bir sigara paketinden sigara çıkarıp yakması istendiğinde hasta, bunları doğru yapabilse bile sıralamada yanlışlık yapar.

3. Konstrüksiyonel Apraksi

Örneğin hasta bir çiçek resmi ya da bir Türkiye haritası çizemez veya tahta parçaları yan yana getirip istenen şekli yapamaz. Yapısal aprakside hasta, basit konfigürasyonları kuramaz ya da çizemez. 

4. Duyusal Apraksi

Burada kişi, ne işe yaradığını tanıma becerisini kaybettiğinden bir objeyi kullanamaz.

5. Giyinme Apraksisi

Hasta ceketini veya pantolonunu giymeyi başaramaz, elinde evirip çevirir.

6. Limb Apraksi

Genellikle uzuvlardan el ile ilgilidir. El istenilen şeyi yapmakta zorlanır. Kişi beynine komut gönderir fakat uzuvları bunu yapamaz.

7. Konuşma Apraksisi

Dispraksi olarak da bilinir. Hasta, söylemek istediklerini söylemekte zorluk çeker. Konuşma apraksisinin her türünde, hastalarda farklı konuşma özellikleri ve belirtileri gözlenmekle birlikte en belirgin özellik sözcükleri oluşturan sesleri ve heceleri doğru dizinine koyarak sesletebilme zorluğu olarak karşımıza çıkar.

Uzun ve karmaşık sözcükler kısa ve basit sözcüklere göre sesletim açısından daha zordur ve konuşma apraksisi olan kişiler, konuşurken tutarsız sesletim hataları yapar. İki önemli türü vardır:

Edinilmiş Konuşma Apraksisi

Her yaştaki insanı etkileyebilir fakat yetişkinlerde daha sık görülür.

Gelişimsel Konuşma Apraksisi

Genellikle çocuklarda oluşur. Daha çok erkek çocuklarda görülür. Gelişimsel apraksinin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Şunları içerir: konuşma sorunları, zayıf sözcük dağarcığı, yanlış gramer, okuma-yazma, matematik, uyum, motor beceri sorunları, çiğneme gibi dil sorunları.

Agrafi ve afazi de apraksinin özel şekilleri olup ilgili haberlerde agrafi ve afazi hakkında detaylı bilgiyi bulabilirsiniz.

Apraksi Tedavisi Nasıl Olur?

Apraksi, motor becerilerin etkili bir şekilde uygulanmasını engelleyen bir nörolojik bozukluktur. Apraksi tedavisi, bireyin semptomlarına, nedenine ve şiddetine bağlı olarak çeşitli yaklaşımlar içerebilir. Tedavi süreci genellikle uzun vadeli ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. İşte apraksi tedavisinde kullanılan bazı yöntemler:

Fizyoterapi (Fiziksel Terapi)

Fizyoterapi, apraksi hastalarının fiziksel hareketlerini ve koordinasyonlarını geliştirmeye yönelik yapılan terapi yöntemidir. Fizyoterapistler, günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmak için hastanın güçlenmesini, dengelemesini ve hareket etmesini destekler. Bu tedavi yöntemi, motor becerilerini iyileştirmeye ve hareket güvenliğini artırmaya yardımcı olur.

Konuşma Terapisi (Logopedi)

Apraksi, dil ve konuşma becerilerini de etkileyebilir. Konuşma terapisi, hastanın konuşma ve dil becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Terapistler, hastanın yüz kasları, dil ve çene kontrolü üzerinde çalışarak konuşma güçlüğünü azaltmaya ve daha anlaşılır bir iletişim sağlamaya yardımcı olabilir.

İş Terapisi

İş terapisi, günlük yaşam becerilerini geliştirmeye odaklanır. Apraksi hastaları için, iş terapistleri günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmak ve bağımsızlık düzeyini artırmak için stratejiler sunar. Giyinme, yemek yeme ve kişisel bakım gibi aktivitelerde yardımcı olurken, el becerilerini artırmak için özel egzersizler ve teknikler kullanabilirler.

Bilişsel Rehabilitasyon

Apraksi tedavisinde, bilişsel rehabilitasyon da önemli bir rol oynayabilir. Bu yöntem, beyin hasarından etkilenen bilişsel işlevleri geri kazandırmak veya iyileştirmek için çeşitli bilişsel egzersizler ve eğitimler içerir. Bilişsel rehabilite, hafıza, dikkat, problem çözme ve planlama gibi alanları hedefleyerek hastanın günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmayı amaçlar.

Eğitsel Yaklaşımlar

Apraksi hastalarının tedavisinde, özellikle işlevsel günlük aktiviteleri gerçekleştirmede zorlanan çocuklarda, eğitsel yaklaşımlar kullanılır. Öğretmenler ve terapistler, temel hareketlerin nasıl yapılacağını ve koordinasyonun nasıl sağlanacağını göstererek pratik yapma ve tekrarlarla motor becerileri geliştirmeye çalışır.

Konuşma apraksi ne demek?

Konuşma seslerinin üretilmesinde gerekli olan kas ve sinir sisteminin yeterli olmasına, konuşmayı sağlayan organlarda bir zayıflık olmamasına rağmen konuşma için gerekli seslerin üretilmesinde güçlük çekme durumuna verilen isimdir.

Apraksi nedir FTR?

Praksi beceri gerektiren istemli hareketlerin planlanması ve gerçekleşmesine verilen isimdir. Apraksi ise kişinin daha önceden bildiği hareketleri anlama kapasitesi olmasına rağmen yapmaması durumudur.

Apraksi tam olarak nedir?

Cevap: Apraksi, beyinde meydana gelen nörolojik bir bozukluktur ve kişinin motor becerilerini etkiler. Bu durumda, birey hareketleri planlama ve yürütme yeteneğini kaybeder, ancak kas gücü ve koordinasyon normaldir. Yani, hareketleri gerçekleştirecek fiziksel yetenekler mevcut olsa da, beyindeki koordinasyon ve planlama sorunları nedeniyle bu hareketleri gerçekleştirmekte zorlanılır.

Apraksi hangi yaş gruplarında görülür?

Apraksi, her yaş grubunda görülebilir, ancak genellikle yaşlı yetişkinlerde ve çocuklarda daha yaygındır. Nörodejeneratif hastalıklar gibi yaşla ilişkili durumlar, yaşlı yetişkinlerde apraksi gelişimine katkıda bulunabilir. Aynı zamanda çocukluk döneminde nörogelişimsel bozukluklar nedeniyle apraksi belirtileri görülebilir.

Apraksi nasıl teşhis edilir?

Cevap: Apraksi teşhisi için nörolojik muayene, motor becerilerin değerlendirilmesi ve görüntüleme testleri kullanılır. Nörologlar, hastanın semptomları ve tıbbi geçmişi hakkında detaylı bilgi alır ve bilişsel ve motor becerileri değerlendirir. MR, BT veya PET taramaları gibi görüntüleme yöntemleri, beyindeki hasarı veya anormallikleri tespit etmeye yardımcı olabilir.

Apraksi tedavisi mümkün müdür?

Cevap: Evet, apraksi tedavisi mümkündür. Tedavi, hastanın semptomlarına, nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Fizyoterapi, konuşma terapisi, iş terapisi, bilişsel rehabilitasyon ve eğitsel yaklaşımlar gibi yöntemler, apraksi tedavisinde kullanılan yaygın terapi seçenekleridir. Erken teşhis ve uygun tedavi, hastaların becerilerini iyileştirme ve günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırma açısından önemlidir.

Verbal apraksi nedir?

Konuşma apraksisi kişinin söylemek istediklerini söylemede zorluk çektiği bir konuşma bozukluğudur. Konuşma apraksisinde 2 tipten bahsedilir.  Gelişimsel konuşma apraksisi ve edinilmiş konuşma apraksisi. Edinilmiş olan her yaştaki insanı etkiler. Gelişimsel ise sadece çocuklarda görülür.

Apraksi neden olur?

Apraksi genelde çocuklarda ve yetişkinlerde görülür. Beynin konuşma ile ilgili bölümün hasarlanması sonucunda oluşur. Beynin konuşma bölümünün hasarlanmasına ise tümör, inme, beyin travması, felç gibi durumlar neden olur.