Atmosferin Katmanları | Özellikleri ve Önemi Hakkında Bilgi

Yerçekiminin etkisiyle dünyayı çevreleyen atmosferi oluşturan gazlar, genellikle gezegenin iç katmanlarından, yanardağların etkisiyle ortaya çıkmıştır. Bunun yanında gezegenin milyarlarca yıllık geçmişinden beri dış kaynaklardan da beslenmiştir. Atmosferde bulunan gazların yüzde 78’ini azot, yüzde 21’ini ise oksijen oluşturur, geriye kalan yüzde 1’lik kısmı ise karbondioksit, neon, helyum, kripton, ksenon, hidrojen gibi gazlardan oluşmaktadır.

Atmosferin Yapısı

Atmosfer, Dünya'nın yüzeyini çevreleyen gazlardan oluşan bir kabuktur. Atmosferin yapısı, birçok katmanın varlığından kaynaklanır ve her bir katmanın kendine özgü özellikleri vardır.

Atmosferin en alt katmanı olan troposfer, Dünya yüzeyinden yaklaşık 10-15 kilometre yüksekliğe kadar uzanır. Bu katman, atmosferdeki havanın yaklaşık %75'ini içerir ve çoğu hava olayı burada meydana gelir. Sıcaklık, troposferin en alt kısmında daha yüksekken, yükseklik arttıkça düşer.

Atmosferin Katmanları Nelerdir?

• Troposfer
• Stratosfer
• Mezosfer
• Termosfer
• Ekzosfer

Atmosferin katmanları 5 başlık altında incelenir. Bunun nedeni ise Dünya’yı saran gazların bileşimlerinin ve yoğunluklarının birbirinden farklı olmasıdır. Peki, atmosferin katmanları nelerdir?

1. Troposfer

Dünyaya en yakın olan katman, troposferdir. Diğer katmanlardaki gaz yoğunluğuna göre daha fazla bir gaz yoğunluğuna sahip olan bu katman, yerçekiminin de etkisiyle Dünya’ya en yakın katmanı oluşturmaktadır. Troposfer katmanında Dünya’da gerçekleşen meteorolojik olaylar oluşur. Dünya için gerekli olan tüm gazların bulunduğu bu katman, Ekvator üzerinde yaklaşık 18 km. kalınlıktan oluşmaktadır.

2. Stratosfer

Troposfer katmanının üzerinde yer alan Stratosfer katmanı, hava tutucu özelliği ile en önemli özelliğe sahiptir. Bu özelliğinin olmasından dolayı Dünya’da kalıcı hava kirliliği oluşmaktadır. Yaklaşık 55 km. kalınlığında olan Stratosfer katmanı hakkında yapılan ölçümlerle tabakanın sıcaklığının -50 derece olduğu tespit edilmiştir.

3. Mezosfer

Stratosfer tabakasından sonra gelen mezosfer katmanının en büyük özelliği, sürtünmenin yüksek olmasıdır. Bu özelliğinden dolayı küçük gök taşlarının sürtünmeyle buharlaşarak kaybolması sağlanmaktadır. Yaklaşık olarak 85 km. kalınlığında olan mezosfer, kendi içerisinde iki bölüme ayrılmaktadır. Bunlar;

Ozonosfer Nedir?

Ozon gazlarının bulunduğu yer burasıdır. Bu özelliği sayesinde Güneş’ten gelen ultraviyole ışınları (UV ışınları) bu tabakada tutulur. Dünya için önemli bir koruyucu tabaka olmasından dolayı katmanlar içerisindeki yeri çok önemlidir.

Kemosfer Nedir?

Gazların iyonlara ayrışması işlemi bu katmanda gerçekleşmektedir. Güneş’ten gelen zararlı ışınların bir miktarı kemosfer katmanında yer alır.

4. Termosfer

Atmosferin en kalın tabakalarından biri olan termosfer katmanı, mezosfer katmanından itibaren ortalama 400 km. kalınlığında olan bir katmandır. Bilim insanlarının yaptıkları ölçümlere göre katmandaki sıcaklık 1500 derece olarak hesaplanmıştır.

5. Ekzosfer

Ekzosfer hakkında yapılan araştırmalar neticesinde tabakanın kesin sınırı tespit edilmemiştir. Ancak bununla birlikte, ekzsosfer katmanının sınırının atmosferin başlangıcından itibaren 10.000 km. yükseklikte olduğu düşünülmektedir. Dünya’yı en dıştan çevreleyen atmosferin dış tabakası olan ekzosferde yerçekiminin çok düşük olmasından dolayı burada yapay uydular bulunmaktadır. Bu katmandan sonra boşluğa geçiş sağlanmaktadır.

Atmosferin Özellikleri Nelerdir?

Atmosfer, gezegen için önemli bir yerdir. Burada yaşanacak muhtemel bir aksama, Dünya’nın büyük sorunlarla karşılaşmasına neden olur. Maddeler halinde sıralayacak olursak atmosferin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.

Atmosfer; yer yuvarlağını çepeçevre saran gaz örtüsüdür. Meteoroloji, atmosferin bileşimi ve katları gibi fiziksel özelliklerini inceleyen bir daldır.

Yerçekiminin etkisi, atmosferdeki gazların çeşitli yükseltilerde bulunmasını etkiler. Atmosferdeki gazları yerden yükseldikçe yoğunlukları azalar, yere yaklaştıkça yoğunlukları artar. Atmosfer hakkında yapılan araştırmaya göre toplam kalınlığının 10.000 km. dolaylarında olduğu tespit edilmiştir. Atmosfer, yerçekiminin bittiği yerde biter ve bundan sonra uzay boşluğu başlar.

Atmosferde bulunan gazların yüzde 78’ini azot, yüzde 21’ini ise oksijen oluşturur, geriye kalan yüzde 1’lik kısmı ise karbondioksit, neon, helyum, kripton, ksenon, hidrojen gibi gazlardan oluşur. Yüzde 4’e kadar yükselen ve atmosferde önemli bir yere sahip olan su buharının (nem) miktarı, sıcaklık ve iklimlere göre değişiklik gösterir. Atmosferde sayılan bu gazlar dışında CO2 (% 0,03 kadar) ozon (O3), amonyak, kükürtlü asitler, toz, duman, is, bakteriler de bulunmaktadır.

O2, N, CO2 gibi ağır gazlar, yere yakın alt tabakalarda bulunur. Hafif gazlar ise üst tabakada yer alır.

Atmosferik Katmanların Önemi

Atmosfer, Dünya'daki yaşamın devamı için hayati öneme sahip olan bir dizi faktöre sahip olan bir gaz kabuğudur. Atmosfer, sıcaklık, basınç, radyasyon, kimyasal bileşim ve daha birçok faktörün yanı sıra, birçok katmandan oluşur. Bu katmanların her biri, farklı özellikleri nedeniyle atmosferin yaşamsal önemini artırır.

Örneğin, troposfer atmosferin en alt katmanıdır ve Dünya yüzeyinden yaklaşık 10-15 kilometre yüksekliğe kadar uzanır. Troposfer, havanın %75'ini içerir ve atmosferdeki havanın neredeyse tüm su buharı bu katmanda bulunur. Bu nedenle, troposfer, atmosferdeki su döngüsü için kritik öneme sahiptir. Bu katman, hava olaylarının çoğunun meydana geldiği yerdir ve atmosferin en yoğun katmanıdır.

Stratosfer, ozon tabakasının bulunduğu ikinci atmosferik katmandır. Bu tabaka, zararlı UV ışınlarına karşı koruma sağlar ve yaşam için çok önemlidir. Ozon tabakasının incelmesi, zararlı UV ışınlarının yüzeyimize daha kolay ulaşmasına neden olabilir, bu da cilt kanseri, katarakt ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir.

Mezosfer, yüksek irtifalarda atmosferik olayların ve meteorların meydana geldiği yerdir. Bu katman, yüksek sıcaklık ve basınçlara dayanıklı olmayan uyduların atmosferde parçalanmasına neden olabilir. Mezosferin anlaşılması, bu tür olayların tahmin edilmesine ve önlenmesine yardımcı olabilir.

Atmosfer nedir ve hangi katmanlardan oluşur?

Atmosfer, yeryüzünün gazlı örtüsüdür ve dünya üzerindeki yaşamı koruyan birçok önemli işlevi yerine getirir. Atmosfer, beş ana katmandan oluşur: troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve ekzosfer.

Troposfer nedir ve hangi özelliklere sahiptir?

Troposfer, atmosferin en alt katmanıdır ve deniz seviyesinden yaklaşık 8-18 kilometre yüksekliğe kadar uzanır. Bu katmanda yer alan hava, yeryüzündeki sıcaklık değişimlerine ve meteorolojik olaylara neden olan çeşitli gazlar ve su buharı içerir.

Stratosfer hangi özelliklere sahiptir?

Stratosfer, troposferin üzerinde yer alan ikinci katmandır ve yaklaşık 50 kilometre yüksekliğe kadar uzanır. Bu katman, yüksek irtifalardaki uçaklar ve jetlerin uçtuğu katmandır. Stratosfer, ozon tabakasını içerir ve ultraviyole ışınlarının büyük bir kısmını emer.

Mezosfer nedir?

Mezosfer, stratosferin üzerinde yer alan üçüncü katmandır ve yaklaşık 80-85 kilometre yüksekliğe kadar uzanır. Bu katmanda yer alan hava, çok düşük sıcaklıklara sahiptir ve meteorların atmosfere girdiği yerdir.

Termosfer özellikleri nedir?

Termosfer, mezosferin üzerinde yer alan dördüncü katmandır ve yaklaşık 640 kilometre yüksekliğe kadar uzanır. Bu katman, güneş ışınlarının yüksekliği nedeniyle çok yüksek sıcaklıklara sahiptir ve uzaydaki manyetik alanlarla etkileşim halindedir.