COVID-19: Koronavirüs Aşısı Hakkında Merak Edilenler

Yeni koronavirüs (COVID-19) aşısı, 2019 yılının son çeyreğinde ortaya çıkan ve kısa sürede pandemi ilan edilen hastalığa karşı varsayımsal bir ilaçtır. Günümüzde Türkiye'de dahil olmak üzere birçok dünya ülkesi böyle bir aşıyı geliştirmek için sayısız girişimlerde bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılan açıklamalar, SARS-CoV-2 virüsünden kaynaklanan COVID-19 hastalığına karşı geliştirilecek olan aşının en az 18 ayda yanıt vereceğini belirtmiştir.

Coronavirus Aşısı Hakkında Merak Edilenler

Araştırmacılar, küresel bir sağlık krizine neden olan COVID-19 salgınına karşı mümkün olan en kısa sürede koronavirüs aşısı geliştirmeye çalışmaktadır. Bilim insanlarının koronavirüse karşı geliştirecekleri aşı hakkında tüm merak edilenleri araştırdık. Dünyanın çeşitli noktalarında ki bilim insanlarının koronavirüs salgınını ortadan kaldırmaya yönelik izlediği aşının bulunması, tüm dünyayı tehlike altına alan ölümcül SARS-CoV-2 virüsünü ortadan kaldırması planlanıyor. 

Yapılan araştırmalar SARS-CoV-2 virüsünün genetik materyalinin %80'le %90 oranında SARS'a neden olan virüsle benzer olduğunu göstermektedir. Bu sebeple COVID-19 enfeksiyonuna neden olan virüsün ismi SARS-CoV-2 olarak adlandırılmıştır. Öte yandan bilim insanları her iki virüsü de yan yana getirdiklerinde sivri uçlara sahip küresel protein kapsülünün içinde bulunan ribonükleik asit (RNA) şeritlerinden oluştuklarını saptamıştır. Her iki virüste de sivri uçlar insanların akciğerlerini kaplayan hücrelerin yüzeylerine temas ederek reseptörleri ( hücre dışındaki bir sinyali hücre içine taşıma) kilitlemektedir. Böylelikle her iki durumda da reseptörler virüsün içerisi girmesine izin vermektedir. Virüs içeri girdikten sonra kendi kopyasını üretmeye başlamaktadır. 

Tüm aşılar aynı temel prensip doğrultusunda çalışmaktadır. Bir aşı, genellikle hastalığa neden olan mikroorganizmaya benzeyen bir ajan  görevi göstermektedir. Genellikle mikrop, toksin veya yüzey proteinlerinden birinin ölmüş veya zayıflamış formlarından yapılmaktadır. Vücudun bağışıklık sistemi bu ajanı bir tehdit olarak tanımaua ve onu yok etmeye daha sonra bu mikroorganizmaların herhangi birini uyarmaya teşvik etmektedir. Yeni koronavirüs (COVID-19) hastalığına karşı geliştirilmeye çalışılan koronavirüs aşısı araştırmacıları aşağıda belirtilen aşı türlerine yoğunlaştırmıştır.

• İnaktive aşı
• Rekombinant aşı
• Antikor aşısı
• Nükleik asit aşısı

Aşı nedir?

Aşı, vücudun bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen bakteri ve virüs gibi bulaşıcı patojenlere karşı savaşan bir tedavi türüdür. İnsan vücudu bakteri ve virüsler gibi kötü hastalıkların oluşumuna neden olan mikroorganizmalara karşı doğal bir savunma sistemine sahiptir. Vücudumuz özellikle hastalığa karşı oldukça dirençlidir. Yabancı istilacıları tespit edip yok eden beyaz kan hücrelerimiz bulunmaktadır. Bazıları bakterileri toparlarken bazıları da vücuda mikropları neyin yok edeceğini söyleyerek antikor üretmektedir. Aynı zamanda bu hücreler istilacıların neye benzediğini ezberler, böylelikle vücut tekrar aynı istilaya maruz kalırsa hızlı bir şekilde yanıt verebilir.

Süreç nasıl işliyor?

• Faz 0 (Preklinik Çalışmalar): Geliştirilen ilacın deney hayvanlarında ya da insanlarda mikro dozlar halinde uygulanarak etkene verilen cevap araştırılır.
• Faz 1: İlacın farmakokinetik özellikleri, toksisitesi, biyo yararlanımı,farmakolojik etkileri az sayıda sağlıklı gönüllüde araştırılır. Bu fazın ana amacı güvenilirliktir.
• Faz 2: İlacın etkili doz sınırları, klinik etkinliği,biyolojik aktivitesi, yarar ve güvenilirliği az sayıdaki hastada araştırılır. Bu aşamada optimum doz ve doz aralıkları hesaplanır. Bu fazın ana amacı etkinlik ve güvenliktir.
• Faz 3: Birinci ve ikinci aşamayı geçen ilaçlar daha geniş bir popülasyonda denenir ve plasebo kontrollü çalışmalarla güvenilirliği, karşılaştırmalı çalışmalarla etkinliği araştırılır. Fazın ana amacı etkinliğin kanıtlanması ve yan etkilerin izlenmesidir. 
• Faz 4: İlk 3 aşamayı geçen ilaçlar ruhsat alır ve pazara verilir. İlaç pazara verildikten sonra yapılan her türlü çalışma 4. faza aittir. 

Aşı neden bulunamıyor?

Çin başta olmak üzere diğer dünya ülkelerinin koronavirüsle mücadele kapsamında geliştirdiği aşı çalışmaları test aşamasını geçtiği biliniyor. Aşılar her ne kadar test aşamasını atlasada vakaların aşıya nasıl bir tepki vereceği hala bilinmiyor. Şuanda daha çok koronavirüse bağlı olarak gelişen semptomları ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yapılıuyor. Öte yandan geçmişte yaşanan koronavirüs salgınlarına baktığımızda:

Şiddetli akut solunum yolu sendromu olarak da bilinen SARS-CoV, Kasım 2020 ile Temmuz 2003 tarihleri arasında Hong Kong'da ortaya çıkmıştı. Kısa süre içerisinde 8.000'den fazla insanı enfekte eden SARS koronavirüsü, dünya çapında 916 kişinin ölümüne sebep olmuştu. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), SARS-CoV virüsünün sebep olduğu koronavirüs hastalığının ölüm oranını %10,9 olarak açıklamıştı. Tıpkı yeni koronavirüs (COVID-19) enfeksiyonunda olduğu gibi 65 yaş üst ve kronik rahatsızlığı olan bireyleri hedef alan bu salgın, bilim adamları tarafından 2003 yılından bu yana araştırılmaya devam etmektedir. 

Orta Doğu solunum sendromu olarak da bilinen MERS-CoV, ilk olarak 2012 yılında Suudi Arabistan'da ortaya çıkmıştı. Koronavirüs enfeksiyonuna bağlı olarak gelişen bu hastalık, enfekte olduğu bireylerin %40'ını öldürmesiyle bilinmektedir. Tıpkı günümüzde insan hayatını tehlike altına alan COVID-19 enfeksiyonunda olduğu gibi nefes darlığı, ateş ve öksürük semptomlarıyla kendini gösteren MERS-CoV, aradan geçen 8 yılın ardından hala bilim adamları tarafından araştırılmaktadır. Şimdilerde ise bilim adamları geçmişte yaşanan bu iki koronavirüs salgınını göz önünde bulundurarak yeni tip koronavirüs hastalığına sebep olan SARS-CoV-2 virüsü üzerinde çalışmalarını sürdürmektedir. Şimdiye kadar basit atlatılmış hastalıklar dışında MERS-CoV, SARS-CoV ve COVID-19 enfeksiyonarını yok edecek herhangi bir aşı kesin olarak bulunamamıştır.

Aşısı için neler yapıyor?

TÜBİTAK tarafından organize edilen COVID-19 enfeksiyonuna karşı aşı çalışmalarını, Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü ortak çalışmalarıyla devem etmektedir. Enstitünün daha önceki yıllarda insan sağlığını korumaya yönelik hayvan aşıları geliştirdiği biliniyor.

Rus bilim insanlarının Sibirya'da yer alan laboratuvarında yeni koronavirüs aşısı üzerinde çalıştığı bilinmektedir. Rusyadan gelen bilgilere göre COVID-19 karşı geliştirilen potansiyel aşı prototiplerinin hayvanlar üzerinde denenmeye başlandığı söyleniyor. 

Amerka'da 30'u aşkın ilaç şirketinin koronavirüse karşı aşı çalışmaları yaptığı biliniyor. Öte yandan ABD'de bulunan çok uluslu bir şirket, COVID-19 salgınına karşı sürdürülen aşı çalışmalarını eylüle kadar insanlar üzerinde deneyeceklerini söylüyor.

Önerilen İçerik: COVID-19'dan Korunmanın Yolları

Neoldu.com