Anadolu'nun Zengin Mirası: Elazığ Türküleri

Elazığ, Anadolu'nun kültürel hazinelerinden biri olarak öne çıkar ve bu zenginlik özellikle müzikal mirasında kendini gösterir. Şehir, kendine özgü melodileri ve derin duyguları içeren türküleriyle tanınır. Elazığ türküleri, genellikle aşk, hasret, doğa ve toplumsal hayat gibi evrensel temaları işlerken, aynı zamanda bölgenin tarihini, doğal güzelliklerini ve yaşam tarzını da yansıtır. Bu türküler, Anadolu'nun derinliklerinden gelen bir sesin izlerini taşır ve dinleyicisine duygusal bir yolculuk sunar. Elazığ türkülerinin dokusu, hem kültürel birikimi hem de insanın iç dünyasındaki derinlikleri yansıtır, bu da onları unutulmaz kılar.

MEŞHUR ELAZIĞ TÜRKÜLERİ

Elazığ türkülerinin her biri kendine özgü bir hikayeye ve öneme sahiptir. Bu türküler, Elazığ'ın ve çevresinin tarihi, kültürü ve geleneklerini yansıtır ve Türk halk müziğinin en önemli kollarından biridir. En bilinen ve sevilen Elazığ türkülerinden bir seçki ve her birinin hikayesi ve önemi hakkında bilgiler şu şekildedir:

1. Hüseynik'ten Çıktım Şeher Yoluna

Hüseynik'ten çıktım şeher yoluna
Can ağrısı tesir etti koluma
Yâradan'ım merhamet et kuluna

Yazık oldu yazık şu genç ömrüme
Bilmem şu Feleğin bana cevri ne

Telgrafın direkleri sayılmaz
Ati Hanım baygın düşmüş ayılmaz
Böyle canlar teneşire koyulmaz

Yazık oldu yazık şu genç ömrüme
Bilmem şu feleğin bana cevri ne

Lütfi gelsin telgıraf'ın başına
Bir tel vursun Musul'da gardaş'ıma
Bu gençlikte neler geldi başıma

Yazık oldu yazık şu genç ömrüme
Bilmem şu feleğin bana cevri ne

• Hikayesi: Akif gece gündüz alemlerde gezen, uçarı, çapkın biridir. Bir sürü de sevdalısı vardır. Akif hiç beklenmedik bir anda Hüseynik'ten Şehre çıkarken yolda kalp krizi geçirir ve ölür. İşte tam bu sırada Saçlızade Hacı Vehbi Efendi bu güzel ve hazin şarkıyı güftesiyle ve bestesiyle meydana getirmiştir.
• Önemi: Türküde geçen Harput ve Hüseynik gibi mekanlar, dinleyiciyi şehrin tarihi ve coğrafyasıyla buluşturur. Bu sayede türkü, Harput'un kültürel mirasına katkıda bulunur.

2. Pencereden Bir Taş Geldi

Bahçelerde yeşil yaprak
Mamoş giyer siyah kalpak
Uyan Mamoş'um sen uyan
Doktor getir yarama bak

Pencereden bir taş geldi
Ben sandım ki Mamoş geldi
Uyan Mamoş'um sen uyan
Başımıza ne iş geldi

Ben kapıyı araladım
Ben bahtımı karaladım
Kör olası Bekir Hoca
Ben bağrımdan yaralandım

• Hikayesi: Mamoş ismiyle bilinen türkü birçok ünlü sanatçı tarafından da seslendirilmiştir. Fikret Memişoğlu'na ait olan bu eser, Bekir Hoca'nın genç ve güzel karısıyla yasak aşk yaşayan Mamoş'un hikayesini anlatmaktadır. Soylu ve yakışıklı bir genç olan Mamoş, Bekir Hoca'nın karısıyla gizli gizli aşk yaşamaktadır. Etraftakilerin ve Bekir Hoca'nın bunu farkettiğinden habersiz olan aşıklar, bir gün yine gizlice buluşurlar. Şüphelenen Bekir Hoca aşıkları basar ve Mamoş'u kalbinden karısını ağzından vurarak öldürür.
• Önemi: Türküde kullanılan ağız ve dil özellikleri, Elazığ yöresinin özgün kültürüne dair ipuçları verir. Bu sayede türkü, yöresel müzik geleneğine katkıda bulunur.

3. Yara Benden

Ah Hele Zalım Yar)
Yara Benden Yara Benden (Vay Anam Vay)
(Ah Hele)
Yalvarın Yara Benden (Vay Anam Vay)
(Ah Hele Zalım Yar)
Sinemde Dağı Hicran (Vay Anam Vay)
(Ah Ağam)
Sağalmaz Yara Benden (Kafir Yar)
Eyvah Ey Ey Ah Verana Bağlarda Baykuşlar Öter Balam Ey Ey

• Hikayesi: Türkünün hikayesi, aşk ve ayrılık temasını işlemektedir. "Yara Benden" adıyla anılan sevdiği kadının, onu terk edip başka birine gittiğini öğrenen bir sevdalının iç dünyasını ve yaşadığı acıyı anlatır. Türkü, bu acı dolu duyguları derin bir hüzünle ifade eder.
• Önemi: Türk halk müziğinin duygusal derinliğini ve insanın iç dünyasına dokunan gücünü yansıtmasıdır. "Yara Benden", sözleri ve melodisiyle dinleyiciler üzerinde derin bir etki bırakır ve onları duygusal bir yolculuğa çıkarır. Ayrıca, Türk halk müziğinin zengin repertuarının önemli bir parçası olarak da kabul edilir.

4. Şu Fırat'ın Suyu Akar Serindir

Şu Fırat'ın suyu akar serindir oy
Ölem ölem derdo ölem
Akar serindir oy oy oy oy

Yârimi götürdü anam
Kanlı zalimdir ölem ölem
Kanlı zalimdir nasıl gülem oy oy oy oy

Daha gün görmemiş taze gelindir oy
Ölem ölem derdo ölem
Taze gelindir oy oy oy oy

Söyletmeyin beni anam yaram derindir
Ölem ölem yaram derindir
Nasıl gülem oy oy oy oy

Kömürhan köprüsü Harput'a bakar oy
Ölem ölem derdo ölem
Harput'a bakar oy oy oy oy

Merhametsiz zalim Fırat
Ocaklar yıkar ölem ölem
Ocaklar yıkar nasıl gülem oy oy oy oy

Ahbapların gelmiş ağıtlar yakar oy
Ölem ölem derdo ölem
Ağıtlar yakar oy oy oy oy

Söyletmeyin beni anam yaram derindir
Ölem ölem yaram derindir
Nasıl gülem oy oy oy oy

• Hikayesi: Türkünün hikayesi, Fırat Nehri'nin serin ve berrak sularının coşkulu bir şekilde akışını anlatır. Ancak bu suların kıyısında sevdalı bir kişinin hüzünlü bekleyişi ve ayrılık acısı da dile getirilir. Türkü, doğa ile insanın duygusal dünyasını birleştirerek derin bir duygusal etki yaratır.
• Önemi: Türk halk müziğinin doğaya, sevgiye ve ayrılığa dair derin duygularını en saf haliyle ifade etmesidir. Türkü, Anadolu'nun doğal güzelliklerini ve insanların iç dünyasındaki zenginlikleri yansıtan bir ayna gibi işlev görür. Ayrıca, Türk halk müziğinin vazgeçilmez repertuarından biridir ve birçok sanatçı tarafından seslendirilmiş ve kaydedilmiştir.

5. Yoğurt Koydum Dolaba

Yoğurt koydum dolaba ellere vay
Yoğurt koydum dolaba ellere vay
Bugün başım kalaba bugün başım kalaba ellere vay
Bugün başım kalaba bugün başım kalaba ellere vay

Seni doğuran ana ellere vay
Seni doğuran ana ellere vay
Olsun bana kaynana olsun bana kaynana ellere vay
Olsun bana kaynana olsun bana kaynana ellere vay

Ellere cicom cicom ellere vay
Ellere cicom cicom ellere vay
Geyin pembe şalvarı sürünsün saçakları yerlere vay
Geyin pembe şalvarı sürünsün saçakları yerlere vay

Kalaylı tas yoğurdu ellere vay
Kalaylı tas yoğurdu ellere vay
Seni kimler doğurdu seni kimler doğurdu ellere vay
Seni kimler doğurdu seni kimler doğurdu ellere vay

Seni doğuran ana ellere vay
Seni doğuran ana ellere vay
Bal ile mi yoğurdu bal ile mi yoğurdu ellere vay
Bal ile mi yoğurdu bal ile mi yoğurdu ellere vay

Ellere cicom cicom ellere vay
Ellere cicom cicom ellere vay
Geyin pembe şalvarı sürünsün saçakları yerlere vay
Geyin pembe şalvarı sürünsün saçakları yerlere vay

• Hikayesi: Türkünün hikayesi, genellikle bir kadının yoğurt yapımıyla ilgilidir. Kadın, ev işlerini yaparken yoğurt hazırlar ve bu yoğurdu dolaba koyar. Ancak türküde anlatılan asıl hikaye, kadının sevgilisinin askere gitmesi ve onu bekleyişiyle ilgilidir. Dolaba koyduğu yoğurdun soğuyup sertleşmesi gibi, sevgilisinin dönmesini beklerken geçen zamanın ona acı verdiği anlatılır.
• Önemi: "Yoğurt Koydum Dolaba" türküsünün önemi, günlük yaşamın sıradan detaylarından yola çıkarak insan duygularını ve hayatın içsel anlamını yansıtmasıdır.

6. Bir Of Çeksem Karşıki Dağlar Yıkılır

Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır
Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır
Bugün posta günü canım sıkılır sıkılır sıkılır aman
Bugün posta günü canım sıkılır sıkılır sıkılır aman

Ellerin mektubu gelmiş okunur
Ellerin mektubu gelmiş okunur
Benim yüreğime hançer sokulur sokulur sokulur aman
Benim yüreğime hançer sokulur sokulur sokulur aman

Karmı yağmış karşı dağın başına
Karmı yağmış karşı dağın başına
Yeni girdim on üç dört yaşıma yaşıma yaşıma aman
Yeni girdim on üç dört yaşıma yaşıma yaşıma aman

• Hikayesi: Bu türküde, bir aşığın içinden geçtiği derin duygular dile getirilir. Aşık, sevgilisinden ayrı kaldığı için içinde bir fırtına kopar ve bu duygularını doğayla, özellikle dağlarla kıyaslar. Onun gözünde, sevgilisine kavuşamamanın acısıyla, dağlar bile yerinden oynayacak kadar büyük bir güç ve duygu yoğunluğu taşır.
• Önemi: Bu türkü, aşkın, hasretin ve özlemin sembolü haline gelmiş, birçok insanın iç dünyasına tercüman olmuştur. Ayrıca, Türk müzik kültüründe eşsiz bir yere sahiptir ve geniş kitlelerce sevilerek dinlenmektedir.

7. Dağlar Dağımdır Benim

Dağlar dağımdır benim
Gam ortağımdır benim
Söyletme çok ağlarım
Yaman çağımdır benim

Oy dağlar dağlar dağlar
Başı dumanlı dağlar
Göğsü çimenli dağlar
Yol verin yârim gele
Dinsiz imansız dağlar

Dağları dağlasınlar
Goy beni ağlasınlar
O yârin çevresiyle
Yaremi bağlasınlar

Oy dağlar dağlar dağlar
Başı dumanlı dağlar
Göğsü çimenli dağlar
Ben derdimi söylesem
Gün durur bulut ağlar

• Hikayesi: Türkü, bir aşık tarafından sevdiği kişiye olan duygularıyla doğanın büyüsünü birleştirir. Aşık, sevdiğine olan sevgisini, onunla doğanın güzelliklerini paylaşarak ifade eder ve dağları, ovaları kendine ait gibi hisseder. Doğanın güzelliklerini sevgilisiyle paylaşmanın verdiği mutluluk ve huzur, türkünün öne çıkan temaları arasındadır.
• Önemi: Aşkın ve sevginin evrensel temalarını işleyerek dinleyicilere derin duygusal bir deneyim sunar. Geleneksel melodisi ve içten sözleriyle "Dağlar Dağımdır Benim", Türk halk müziğinin unutulmaz eserleri arasında yer alır ve geniş kitlelerce sevilerek dinlenir.

8. Tevekte Üzüm Kara

Tevekte üzüm kara (yar yar yar yar)
Salkımı düzüm kara
Diley diley yangınam
Ben o yare vurgunam (yar yar yar yandım)

İsterim yanan gelem (yar yar yar yar)
Elim boş yüzüm kara

Diley diley yangınam
Ben o yare vurgunam (yar yar yar yandım)

Tevekte arı gördüm (yar yar yar yar)
Ben bugün yari gördüm

Diley diley yangınam
Ben o yare vurgunam (yar yar yar yandım)

Keşke görmez olaydım (yar yar yar yar)
Benzini sarı gördüm

Diley diley yangınam
Ben o yare vurgunam (yar yar yar yandım)

• Hikayesi: Türkü, bir aşık tarafından sevdiği kişiye olan özlemi ve ona olan tutkusunu anlatırken, aynı zamanda doğanın güzelliklerini ve yaşamın zorluklarını da yansıtır. "Tevekte Üzüm Kara" türküsü, sevdiğinin yanında olamamanın verdiği acıyı ve özlemi dile getirirken, aynı zamanda doğanın verimliliği ve bereketini de öne çıkarır.
• Önemi: Anadolu'nun zengin kültürel mirasını ve doğal güzelliklerini yansıtmasıdır. Ayrıca, bu türkü, Türk halk müziğinin evrensel temalarını işleyerek dinleyicilerine derin duygusal bir deneyim sunar. Geleneksel melodisi ve dokunaklı sözleriyle "Tevekte Üzüm Kara", Türk müziğinin unutulmaz eserleri arasında yer alır ve geniş kitlelerce sevilerek dinlenir.

9. Yüksek Minarede Kandiller Yanar

Yüksek minarede kandiller yanar
Kandilin şavkına bülbüller konar
Herkes sevdiğine böyle mi yanar

Gül ile bülbülün har davası var
Ellerin benim ile canım ne kavgası var

Yüksek ayvanlarda yatmış uyumuş
Elâ gözlerini uyku bürümüş
Ezel küçücekti şimdi büyümüş

• Hikayesi: Bu türküde, bir caminin minaresinde yükseklerde yanmakta olan kandillerin görüntüsü, dini ve manevi bir atmosferi yansıtır. Bu görüntü, insanlara bir tür huzur ve güven duygusu verir ve manevi bir atmosfer oluşturur. Türkünün sözleri, bu manevi atmosferin etkisi altında olan insanların duygu ve düşüncelerini yansıtır.
• Önemi: Manevi değerlere ve dinin önemine vurgu yapmasıdır. Ayrıca, insanların ruhsal dünyasına dokunan ve iç huzuru simgeleyen bir atmosfer oluşturmasıyla da dikkat çeker. "Yüksek Minarede Kandiller Yanar" türküsü, Türk halk müziğinin dini ve manevi temalarını işleyen önemli bir eseri olarak kabul edilir ve dinleyicilere manevi bir yolculuk sunar.

10. Demedi Yar Demedi

Demedi yar demedi
Elinde gül demedi (güzel)
Ya ben nasıl güleyim
Yar bana gül demedi (güzel)

O yana dönder beni
Bu yana dönder beni
Sol yanımda yarem var (güzel)
Tabibe gönder beni (Sağ yana dönder beni)

Güle naz yar gülen az
Bülbüle naz güle naz (güzel)
Bugün seyrana çıktım
Ağlayan çok gülen az (güzel)

O yana dönder beni
Bu yana dönder beni
Sol yanımda yarem var (güzel)
Tabibe gönder beni (Sağ yana dönder beni)

• Hikayesi: Bir aşık sevgilisinden beklediği sevgi ve ilgiyi alamaz ve bu durum karşısında derin bir hüzün yaşar. Sevgilisinin ona umutsuz bir şekilde yaklaşması, aşık için büyük bir hayal kırıklığına neden olur ve bu duygu yoğunluğu türkünün her satırına yansır.
• Önemi: Aşkın ve hayal kırıklığının insanın iç dünyasındaki derin etkilerini anlatmasıdır. Ayrıca, Türk halk müziğinin duygusal ve içten tınısını en saf halinde yansıtarak dinleyicilerine dokunan bir eser olmasıyla da dikkat çeker. "Demedi Yar Demedi" türküsü, aşkın karmaşıklığını ve insanın içsel çatışmalarını yansıtan unutulmaz eserler arasında yer alır.

Elazığ'da Gezilecek Yerler

ELAZIĞ TÜRKÜLERİNİN ÖNEMİ VE TÜRK KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ

Elazığ türkülerinin Türk kültüründe önemli bir yeri vardır. Bu türküler, Elazığ'ın ve çevresinin tarihi, kültürü ve geleneklerini yansıtır. Elazığ türkülerinin önemi şu şekilde özetlenebilir:

• Tarihi ve Kültürel Değer Taşıyıcısı: Elazığ türkülerinin sözleri ve ezgileri, şehrin ve bölgenin tarihi ve kültürel değerlerini taşır. Bu türkülerde Elazığ'ın coğrafi özellikleri, insanlarının yaşam tarzı, inançları, gelenekleri ve görenekleri hakkında bilgiler yer alır.
• Ağız ve Dil Özellikleri: Elazığ türkülerinde kullanılan ağız ve dil özellikleri, Türkçenin Anadolu'daki çeşitliliğini ve zenginliğini gösterir. Bu türküler, Elazığ ağzının ve lehçesinin korunmasına ve yaşatılmasına katkıda bulunur.
• Duygusal Etki: Elazığ türkülerinin duygusal bir etkisi vardır. Bu türkülerde aşk, ayrılık, gurbet, kahramanlık, doğa sevgisi gibi çeşitli duygular işlenir. Bu duygular, dinleyicilerde de yankı bulur ve onları etkiler.
• Toplumsal İşlevler: Elazığ türkülerinin çeşitli toplumsal işlevleri vardır. Bu türküler eğlendirmenin yanı sıra, bir araya gelmeyi, dayanışmayı ve birlikteliği de sağlar. Ayrıca, düğünlerde, sünnet törenlerinde, asker uğurlamalarında ve diğer özel günlerde de söylenir.

Elazığ türkülerinin Türk kültüründeki yeri:

Elazığ türkülerinin Türk kültüründe önemli bir yeri vardır. Bu türküler, Türk halk müziğinin en önemli kollarından biridir. Elazığ türkülerinin özgün sözleri, ezgileri ve ağız ve dil özellikleri, Türk kültürüne zenginlik katmaktadır. Bu türküler, nesilden nesile aktarılarak Türk kültürünün yaşatılmasına katkıda bulunmaktadır.

Elazığ Hakkında Bilgiler

ELAZIĞ TÜRKÜLERİ ÖZELLİKLERİ

Elazığ türkülerinin kendine özgü birçok özelliği vardır. Bu özellikler şunlardır:

• Makamlar: Elazığ türkülerinde en çok kullanılan makamlar Karadeniz makamlarıdır. Bununla birlikte, Acem, Rast, Hüseyni ve Mahur gibi makamlar da kullanılır.
• Ezgi Yapısı: Elazığ türkülerinin ezgileri genellikle basit ve akıcıdır. Kolaylıkla ezberlenip söylenebilen bu ezgiler, türküleri daha da popüler hale getirir.
• Sözler: Elazığ türkülerinin sözleri genellikle aşk, ayrılık, gurbet, doğa sevgisi gibi temaları işler. Bu sözlerde Elazığ'ın yöresel ağız ve lehçesinden de faydalanılır.
• Ritim: Elazığ türkülerinin ritmi genellikle 2/4'lük veya 4/4'lük ölçüdür. Bu ritimler, türküleri daha da hareketli ve coşkulu hale getirir.
• Enstrüman: Elazığ türkülerinde en çok kullanılan enstrümanlar bağlama, cura, darbuka ve deftirdir. Bununla birlikte, keman, klarnet ve üflemeli sazlar da kullanılır.
• Yöresel Özellikler: Elazığ türkülerinde Elazığ'ın yöresel kültürü ve gelenekleri de yansıtılır. Bu türkülerde Elazığ'ın yöresel giysileri, yemekleri, oyunları ve inançları hakkında bilgiler yer alabilir.

Bu eşsiz müzik geleneğinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması büyük bir öneme sahiptir. Geleneksel Elazığ türkülerinin, modernleşme ve küreselleşme süreçlerinde kaybolmaması için gerekli önlemlerin alınması ve bu mirasın yaşatılması gerekmektedir. Bu kapsamda, genç kuşakların bu türkülere ilgi duyması ve onları öğrenerek, yaşatma çabaları desteklenmelidir. Ayrıca, kayıt altına alınması, belgelenmesi ve dijital ortamlarda erişilebilir kılınması da önemlidir, böylece bu zengin mirasın gelecek nesillere ulaşması sağlanabilir.

Elazığ'ın Meşhur Lezzetleri

Elazığ türkülerinin değerini kavramak ve korumak, sadece müzikal bir mirasın sürdürülmesi için değil, aynı zamanda bir kültürün, bir toplumun ve bir geçmişin geleceğe taşınması için de gereklidir. Bu nedenle, herkesi bu özel müzik geleneğine sahip çıkmaya ve onu yaşatmaya çağırıyoruz.