Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler Nedir?

İlkokul 4. Sınıf konu anlatımları arasında yer alan eş sesli (sesteş) kelimeler, yazılışları ve okunuşları aynı olan ancak anlam bakımından birbirinden farklı olan kelimlerdir. Sesteş kelimeler, yalın halde kullanılabildikleri gibi ek almış halde de kullanılabilen kelimelerdir.

Türkçede bazı kelimeler, aynı şekilde yazılıp okunduğu halde anlam bakımından birbirinden farklı olabilirler. Mesela “çay” kelimesi, hem içilebilir anlamında kullanılan hem de “dere” anlamında kullanılabilen bir kelimedir veya “gül” kelimesi, “tebessüm etmek” anlamında kullanılabildiği gibi aynı zamanda bir bitki olan “gül” için de kullanılabilmektedir.

Eş sesli (sesteş) Kelimelere Örnekler;

“Eve gitmek için bu yoldan gitmemiz gerek” (burada kullanılan “yol” kelimesi, ulaşım için kullanılan yol anlamındadır.)

“Başarılı olmak için doğru yolu takip etmen gerek.” (burada kullanılan “yol” kelimesi ise teknik, taktik anlamında kullanılmıştır.

“Ben konuşurken yüzü başka yere bakıyordu” (burada kullanılan “yüz” kelimesi, “surat, çehre” anlamında kullanılmıştır.)

“Yüz defa böyle yapma dedim, yine yaptı.” (burada kullanılan “yüz” kelimesi, rakam ifade etmektedir.)

“Yazın en güzel eğlencesi, denizde yüzmektir.” (burada kullanılan “yüzmek” kelimesi “suda yüzmek” anlamındadır.)

“Kurbanı kestikten sonra derisini yüzdüler” (burada kullanılan “yüzmek” kelimesi ise “hayvanın derisini çıkartmak” anlamında kullanılmıştır.)

Bazı kelimelerin yazılışları ile okunuşları farklılaşabilir. “^” işareti kullanılan kelimeler, anlam bakımından birbirinden farklı oldukları gibi sesteş kelime olarak kabul edilmezler. Bu kelimelere örnekler şunlardır;

“Hava çok soğuktu, üstelik kar yağıyordu” (“Kar) kelimesinde “a” harfi üzerinde şapka olmadığı için hava durumunu anlatan bir kelime olmuştur.)

“Bu işten iyi kâr ederiz gibime geliyor.” (burada “a” harfi üzerinde şapka olduğu için “kazanç” anlamına gelmektedir.

Temel Anlam ve Yan Anlam Farklılığı

Bazı kelimeler, temel anlamından ayrılarak yan anlamda kullanılırlar. Bu tip kelimelerde sesteşlik özelliği aranmaz. Bu kelimeler için aşağıdaki örnekleri verebiliriz.

“Spor dalında yüksek başarı elde etti.”

“Suya bir dalışı vardı, görmen lazımdı…”

Her iki cümlede de “dal” kelimesi kullanılmıştır. Ancak üstteki kelimede dal kelimesi, ağacın bir kolu olan sözcüğünün yan anlamı olarak kullanılmışken, alttaki cümlede “dalmak” yani “yüzmek” anlamında kullanılmıştır.

Temel Anlam ve Mecaz Anlam Farklılığı

Temel anlam ile yan anlamda olduğu gibi temel anlam ile mecaz anlamda kullanılan kelimelerde de sesteşlik özelliği aranmaz. Bu kelimeler için aşağıdaki örnekler verilebilir.

“Kış hazırlığı için sebzeleri kuruttuk.” (Bu cümlede “kurutmak” kelimesi, temel anlamda kullanılmıştır.

“Kardeşinin özleminden kurudu kaldı.” (burada kullanılan “kurudu” kelimesi mecaz anlamda yani zayıflama anlamında kullanılmıştır.

Yukarıda verdiğimiz örneklerdeki gibi kelimeler; mecaz ve temel anlamda kullanıldıkları için bu tip kelimelerde sesteşlik (eş seslilik) özelliği aranmaz.