Osmanlı Devleti'nde Enderun Mektebi Hakkında Bilgi

Osmanlı İmparatorluğu'nun eğitim medreselerinden hariç tutulan bir bölümdür. Devlet adamlarının yetiştirildiği Enderun Mektebi hakkında detaylı bir araştırma yaptık. İşte Enderun Mektebi tarihi, amaçları ve kademeleri ile ilgili her şey.

Enderun Mektebinin Tarihi

Osmanlı'da medresenin dışındaki en mühim eğitim kurumudur. Daha ziyade mülki ve askeri idareciler yetiştirir. Osmanlı merkez ve taşra bürokrasisine insan gücünü oluşturmak için kurulmuştur. Bu vasfıyla resmi Osmanlı zihniyetinin öğretilip geliştirildiği gibi askeri ve siyasi hedeflerin tayininden devletin ana kurumlarının işleyişinde ehemmiyetli bir yere sahip olmuştur. 2. Murat devrinde Edirne Sarayı'nda teşkil edilmiştir.

Enderun Mektebi Amaçları Nelerdir?

Enderun mektebi, Osmanlı'nın medreselerden sonra en kıdemli eğitim kurumlarından bir tanesidir. İşte Enderun mektebinin amaçları ve hedefleri;

1. Kurumun teşkilinde esas hedef askeri teşkilatlanmaya dayanan Osmanlı Devleti’ne yetenekli kumandan yetiştirebilmek.

2. Devamlı büyüyen devletin farklı din, dil ve kültürlere mensup kitleleri idare edecek sağlam yönetici kadroları temin etmek.

3. Devlet gayrı mütecaviz bir sosyal yapıya haiz olduğundan böyle bir eğitim kurumu kan bağı yerine kültür ve disiplinin temel prensipleri üzerine inşa etmek.

4. Hristiyan ailelerden devşirilen çocukları öncelikle Müslüman Türk ailelerinin yanına vermek. Böylelikle İslam ve adabı muaşeret kuralları öğrenirlerdi.

5. Edirne, Galata ve İbrahim Paşa Sarayı’ndan bedeni ve ruhi kabiliyetlerini geliştirecek dersler vermek.

6. Acemi oğlanlar, muhtelif askeri birliklere dönüştürülerek eğitilirdi.

7. Üstün kabiliyetli olanlar ise daha yüksek seviyede eğitime tabi tutulmak üzere Enderun’a alınırdı.

Enderun Mektebinin Kademeleri

Doğan ve seferli koğuşları, kiler odası,  hazine odası, ve has oda olarak 6 kademe oluşurdu. Buradaki eğitimin sonuna dek götüremeyen oğlanlar ara sınıflarda aynı adla çıkma adıyla ayrılırlardı. Derecesine göre Sipahi ve Silahtar bölüklerine ya da muhtelif askeri birliklere katılırlardı. Kuran-ı Kerim, 4 işlem, temel fıkıh bilgileri, Türkçe devlet yönetimi gibi dersler alırlardı.

Enderun Mektebi Has Bölümü

En yetişmiş kimselerden oluşurdu. 100-150 kişiyle büyük ve küçük odada başlayan eğitimde has odaya 40 kişi gelebilir has odada Hz. Peygamberimize ait eşyalar burada bulundu. Onlarla ilgili bakımları yaparlardı. Bu 40 kişiden bir tanesi de padişahtır. Ramazanlarda ilk temizliği padişah yapardı.

Enderun Mektebi Yatakhaneler

Yatakhaneler koğuş şeklindeydi. Her 8-10 gencin arasında bir akağa yatağı bulunurdu. Pirinç ve et temel yiyecekelerdi. Gençlerin fazla yerleşimine izin verilmediği gibi odasız kalmamasına da özen gösterilirdi. Gençlerin kabiliyetlerine göre her türlü makama ulaşabilecekleri ve bilmeleri gereken her bilgi onların derslere uymalarını sağlar ve çalışma azimlerini arttırırdı.

Enderun Mektebi Çalışma Sistemi

Çalışma sistemi programı ve işleyişi göz önünde tutulursa Enderun’u bir mektepten ziyade muhtelif sanatların, hünerlerin, idari ve siyasi malumatların uygulamalı olarak öğretildiği, kabiliyetlerinin  tesbit edildiği bir kurs ya da staj yeri olarak adlandırabiliriz.

Enderun’u teşkil eden 6 oda ve koğuşta çıkmalar, terfiler ve boşalan yerlerin doldurulmasında kesinlikle uyulan belirlenmiş kurullar mevcuttu. Buradaki başarı büyük ölçüde kendi içindeki disiplinden gelirdi. Adaylar özel olarak teşkil edilmiş, belli kurallara göre idare edilen gezici gruplar tarafından, bedeni ruhi özellikleriyle seçilirdi. Bunların gönderilecekleri ailelerde bazı vasıflar aranıyordu. Hazırlık sınıflarının bulundukları saraylarda Türk ve İslam Kültürü'yle alakalı derslerle bedeni kabiliyetleri geliştirecek spor dersleri vardı. Hazırlık sınıflarında beden eğitiminin sonuna kadar geçen sürede başarı ve ilerleme göstermeyenler buradan alınıp ordunun muhtelif kademelerine verilirlerdi. Böylece ancak fevkalade başarı gösterenler eğitimilerini resmi olarak tamamlayabiliyorlardı.

Enderun Sistemi’nde önemle üzerinde durulan bir diğer etkende kültürün etkili bir suretle verilmesiydi. Çok değişik, eski medeni kökenlerden gelen çocuklar İslam ve Türk kültürü içinde yetiştirilirdi. Yabancı gözlemciler hazırlık ve Enderun Mektepleri’nden bahsederken; ‘’Türklerin kabiliyetli gördükleri kişileri eğitmekten büyük zevk aldıklarını ve bu uğurda her türlü fedakarlığa katlandıklarını’’ belirtmektedirler. Enderun’da en temel olaylardan biride disiplindi. En küçük suç bile cezalandırılırdı. Falaka vardı ve aşağılayıcı cezalar uygulanırdı.

Enderun Mektebi Faaliyetleri

Topkapı Sarayı asırlarca yoğun siyasi, idari diplomatik faliyetlere sahne olmuştur. Ülke dahilinde beylerbeyi,  sancakbeyi, kadılar, müslim ve gayri müslim devletlerinden gelen diplomatik heyet ve kişler, divan azası sadrazamlar, vezirler, kazaskerler hep bu sarayda yoğun faaliyetlerde bulunurdu. Bu husus Enderunlu gençlere engin bir görüş ve tecrübe sağlardı.

Enderun’daki ilk esaslı değişim 2. Mahmut zamanında oldu. İkinci Mahmut yeniçeriliğin kaldırılmasıyla başlayan düzenleme hareketleri esnasında Enderun’da da pek çok değişiklik yaptı. Sultan Abdulmecid döneminde Enderun Mektebi zayıfladı. İkinci Abdülhamit zamanında ise Enderun külliyen ihmal edilerek önemini kaybetmiştir. Garp tarzında açılan mekteplerde yetişenler yönetimde söz sahibi olmaya başlamıştır.

Enderun Mektebi Ne zaman kurulmuştur?

Enderun Mektebi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde, 14. yüzyılın ortalarında kurulmuştur.

Enderun Mektebi nedir?

Enderun Mektebi, Osmanlı İmparatorluğu'nun üst düzey idareci, diplomat ve askeri yetiştirme kurumudur.

Enderun Mektebi'nde eğitim verilen konular nelerdir?

Enderun Mektebi'nde Osmanlı İmparatorluğu'nun idari, askeri, diplomatik ve hukuki işleri ile ilgili eğitim verilmiştir. Ayrıca Türkçe, Arapça, Farsça, matematik, coğrafya, tarih ve astronomi gibi alanlarda da eğitim verilmiştir.