Tarih Boyunca Para Yerine Kullanılan 10 Nesne
Tarih boyunca birçok nesne, insanların ticaret ve takas yapması için kullanılıyordu. Zamanla para kavramı gelişmiş ve modernize bir sisteme dönüşmüş olsa da, eski toplumlarda ve medeniyetlerde farklı nesneler ile alışveriş yapıldığını görüyoruz. Elbette bu konuda ön plana çıkan altın, gümüş, değerli metaller ve hayvanların para yerine geçiyor olmasını doğal karşılayabiliriz. Ancak, küçük bir zaman yolculuğu yaptığımızda, birçok ilginç nesnenin de takas aracı olarak kullanıldığını görüyoruz. Bu nesneler, şimdi düşündüğümüzde, tuhaf ya da ilginç gelse de zamanın ekonomik sistemi oluşturan, önemli nesneler olarak karşımıza çıkıyor.
Dünya'nın Ticaret Dili Olan İlginç Nesneler
İnsanlar arasındaki ilişkilerin ve değerlerin bir yansıması olarak karşımıza çıkan nesneler, para yerine kullanılaraki ticaretin yapı taşını oluşturuyor. Eski medeniyetlerde altın, gümüş, tütün gibi nesneler yanı sıra kabuklar, taşlar, hayvanlar ve birçok şaşırtıcı nesnenin ticarette büyük önem kazandığını görüyoruz. İlginç bilgiler niteliğine girebilecek yazımızda, her biri tarihin ekonomik bağlarını anlamamızı sağlayacak, para yerine geçen, birbirinden ilginç nesnelerini sizler için araştırdık.
İşte tarih boyunca para yerine geçen 10 nesne;
1. Deniz Kabuğu
Deniz kabuğu, dünyanın birçok yerinde para yerine kullanılan nesneler arasında yer alıyor. Özellikle Pasifik adalar ve kıyı toplulukları için deniz kabukları, ticaret ve alışverişin yapı taşlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Kabuklar genelde özel olarak işlenerek, süs eşyası olarak ya da para olarak kullanılıyor. Mauritius kültüründe ise deniz kabuğunun, her zaman önemli bir rol oynadığını söyleyebiliriz. Altın yüzük olarak bilinen ''Monetaria Annulus'' ya da diğer adıyla deniz kabuğu, aşk ya da şans getirmesi için hediye ediliyor. Aynı zamanda para yerine kullanılan Moneraria Moneta'nın, özellikle Afrika'nın bazı yerlerinde oldukça yaygın olduğunu görüyoruz. Çin, Afrika, Pasifik adalar ve kıyı toplulukları gibi birçok bölgede popüler bir nesne olan Deniz kabuğu, bir zamanlar ticaretin yapı taşlarından biri olarak karşımıza çıkıyor.
2. Parmesan Peyniri
Parmesan peyniri, bir zamanların takas nesneleri arasında yer alıyor. Bazı durumlarda bir para olarak kullanılan parmesan peyniri, İtalya'nın özellikle Parma bölgesinde, takas işlemleri, vergi ödemeleri ve borçların ödenmesi için kullanılan takas araçlarından biri haline geliyor. Parma bölgesinde üretilen bu peynirin, uzun süre dayanıklı olması ve oldukça değerli bir protein kaynağı olması nedeniyle, ticarette büyük önem kazandığını söyleyebiliriz. Ancak parmesan peyniri, günümüzdeki gibi bir para birimi olarak değil, değerli mal olarak kabul edilen bir ticaret aracı olarak kullanılan nesnelerden biriydi. Özellikle yerel ekonomide bu peynirin, ticaret için büyük öneme sahip olduğunu görüyoruz. Günümüzde herkesin mutfağında rahatlıkla tüketebildiği parmesan peynirinin, bir zamanlar ticarette takas aracı olarak kullanılmasının, oldukça ilginç olduğunu söyleyebiliriz.
3. Kakao Çekirdeği
Kakao çekirdeği, Orta Amerika'da ve özellikle Mesoamerika'da tarih boyunca para yerine kullanılıyor. Aynı zamanda Aztekler ve Mayalar gibi birçok antik uygarlığın da kakao çekirdeklerini, ekonomik ve kültürel kaynaklardan biri olarak gördüğünü söyleyebiliriz. İçeceklerden, dini törenlere kadar birçok amaçla kullanılan kakao çekirdekleri, Orta Amerika yerlilerinin tüketim ve takas aracı olarak karşımıza çıkıyor. Elbette günümüzdeki modern paralar gibi yaygın ve sistematik bir şekilde kullanılmasa da ekonomik değeri olan ve takas aracı olarak kullanılan bir araç olduğunu görüyoruz. Bu sayede kaka çekirdekleri, Orta Amerika'nın tarihine büyük yer kaplayan takas araçlarından biri olarak karşımıza çıkıyor.
4. Tuz
Tuz, tarih boyunca birçok medeniyet tarafından para olarak kullanılan, ilginç nesneler arasında yer alıyor. Antik Roma dönemlerinde askeri personellerin ve birçok memurun tuz ile ödeme aldığını görüyoruz. Aynı zamanda Roma imparatorluğunda tuzun vergi olarak kabul edildiğini ve ticarette büyük yere sahip olduğunu söyleyebiliriz. Aynı şekilde Çin ve Hindistan için de tuz oldukça önemli bir ticari kaynak olarak karşımıza çıkıyor. Tuzların, Hindistan'da ''Kraliyet Tuzu'' adıyla tuz vergisi sistemiyle kontrol edildiğini görüyoruz. Çin'de ise çeşitli dönemlerde devlet kontrolü altında tutulan tuz, bir ticaret aracı olarak kullanılıyor. Bu medeniyetler için en önemli ticari araçlardan biri olan tuzun, para birimi olarak kullanıldığını, vergi ödemelerinde kabul edildiğini ve ödeme aracı olarak kullanıldığını görüyoruz.
5. Gazoz Kapağı
Gazoz kapağı, oldukça ilginç gelse de bazı medeniyetler ve topluluklar tarafından para yerine kullanılan ticari araçlar haline geliyor. Bu medeniyetlerden biri de Nijerya'da bulunan Biafra topluluğudur. 1967 ile 1970 yılları arasında bağımsızlığını arayan bu bölgenin, Biafra savaşı esnasında para yerine gazoz kapaklarını yaygın olarak kullandığı görülüyor. Bu kapaklar, genellikle Coca-Cola ya da diğer gazoz şişesi kapaklarından oluşuyor. Dayanıklı metal parçaları olduğu için alışveriş, ödeme ve daha birçok alanda para yerine kullanılan bu kapaklar, renk ve desenleriyle farklı değerlere sahip oluyor. Bu sayede belirli bir ticaret standardı gelişiyor. Genel olarak incelendiğinde bu durumun, ekonomik zorluklar nedeniyle ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Ancak, her ne kadar savaşın zorlukları ve kaynak sıkıntısı sonucunda ortaya çıkan bir çözüm olarak görünse de bu durum, Biafra'nın bağımsızlık hareketi sona erdikten sonra da devam ediyor.
6. Balina Dişleri
Para yerine kullanılan en ilginç nesnelerden biri de balina dişleri olarak karşımıza çıkıyor. Eskimolar, balina dişlerini ve deniz memelilerinin dişlerini para ya da takas aracı olarak kullanıldığını görüyoruz. Bu dişlerin özellikle Kanada'nın kuzey bölgelerinde ve Alaska'da ve Eskimo topluluklarında ticaret ve takas için en önemli araçlardan biri haline geliyor. Uzun süre ticarette önemli yere sahip olan balina dişleri, günlük yaşamda, alışverişte ve ticarette kullanılan önemli ve değerli bir araç olarak karşımıza çıkıyor. Ancak, modern ekonomik sistemlerin gelmesiyle birlikte, geleneksel ticaret uygulamalarının bir parçası olmaktan çıkıyor.
7. Çay Blokları
Çay blokları, Orta ve Güneydoğu Asya'da, uzun yıllar para olarak kullanılan nesneler arasında yer alıyor. Para yerine kullanılan ilginç nesneler arasında yer alan çay blokları, özellikle Çin'de önemli bir ticaret malı ve hatta bir para birimi olarak kabul ediliyor. Tane Hanedanı ve sonraki dönemlerde önemli bir para birimi olarak kullanılan bu nesnenin, kesilen çay parçalarından oluşturulduğunu görüyoruz. Tiber ve diğer Orta Asya ülkelerinde de para yerine kullanılmaya başlanan çay blokları, uzun süre bir para alternatifi olarak kullanılmaya devam ediyor. Elbette modern para birimlerinin gelmesiyle birlikte geleneksel bir uygulama olmaktan çıkan bu nesnenin, tarihin en ilginç para nesnelerinden biri olduğunu söyleyebiliriz.
8. Boncuklar
Boncuklar tarih boyunca para ya da değişim aracı olarak kullanılan en ilginç nesnelerden biridir. Özellikle yerli Kuzey Amerika kabilelerinin, boncukları yaygın şekilde kullandığını görüyoruz. Alışveriş, ticaret ve hatta servet biriktirme aracı olarak da kullanılan boncuklar, bazı Afrika topluluklarında da bir ticaret takas aracı olarak kabul ediyor. Aynı zamanda Asya ve Okyanusya kültüründe de bir dönem oldukça yaygın olduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde süs eşyası olarak kolaylıkla erişebildiğimiz boncuklar, tarihte birçok topluluğun takas aracı olarak kullanılıyor. Ancak modern sistemler sonucunda boncukların, yalnızca bir süs eşyası ya da ritüel obje durumuna geldiğini hepimiz görüyoruz.
9. Katanga Haçları
Katanga Haçları, Belçika'nın eski kolonisi Kongo'nun Katanga bölgesinin takas araçlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Aynı zamanda, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında oldukça popüler bir ticaret aracı olduğunu görüyoruz. Bu haçlar, bakırın yerel bileşimi olan Katanga'da üretilen metal haçlar olarak biliniyor. Yerel halk arasında oldukça değerli bir takas aracı olan bu haçların, resmi bir para birimi olarak belgelerde karşımıza çıkmasa da ticarette takas aracı olarak kullanıldığına dair birçok bilgi olduğunu söyleyebiliriz.
10. Mobil Dakikalar
Günümüzdeki para yerine geçen en ilginç takas aracının ise ''mobil dakikalar'' olduğunu söyleyebiliriz. Afrika'daki bazı ülkeleri Uganda, Tanzanya, Endonezya ve Filipinler gibi ülkelerde mobil dakikaların para yerine kullanıldığını görüyoruz. 2011 yılından bugüne bir para alternatifi olarak kullanılmaya başlanan mobil dakikalar, küçük alışverişlerde kullanılan bir takas aracı haline geliyor. Özellikle kırsal bölgelerde bankacılık hizmetlerinin erişilebilir olmamasından kaynaklanan bu durum, mobil dakikaların ticaret aracı olmasını sağlıyor. Bir nesne olarak adlandırmasak da mobil dakikaların, para yerine geçen ilginç bir takas yöntemi olduğunu söyleyebiliriz.
