Yivli Minare Tarihçesi, Özellikleri ve Yapılış Hikayesi

Yivli Minare Hakkında Bilgi

Yivli Minare, Antalya’daki ilk İslam yapılarındandır. 13. yüzyıla ait bir Selçuklu eseridir. Kalekapısı semtinde bulunan ve çok sayıda Selçuklu yapıtından oluşan eserler topluluğudur. Külliye’de bulunan yapılar şunlardır: Yivli Minare, Yivli Camii, Gıyaseddin Keyhüsrev Medresesi, Selçuklu Medresesi, Mevlevihane, Zincirkıran Türbesi ve Nigar Hatun Türbesi. Yivli Minare Antalya’daki ilk islam yapılarındandır. XIII. yüzyıla ait bir Selçuklu eseridir. Kaidesi kesme taştandır. Antalya il merkezinde bulunan tarihi güzelliklerle dolu Yivli Minare Cami Ramazan ayları döneminde ziyaretçi akınına uğramaktadır. Bu içeriğimizde sizler için Yivli Minare'nin tarihini ve özelliklerini derledik.

İşte Antalya'nın göz bebeği Yivli Minare hakkında bilgiler;

Yivli Minare Tarihçesi

Yivli Minare, Antalya Kaleiçi semtinde Hamidoğulları’ndan Mehmed Bey tarafından yaptırılmıştır. Bu cami kubbeyle örtülü çok ayaklı camilerin Anadolu’daki en eski numunesidir. 1373 yılında inşa edildiği düşünülmektedir. Camiye adını veren Yivli Minare, Türk Selçukluları Sultanı Birinci Alaeddin Keykubad zamanında yapılan daha eski bir camiden kalmıştır. Geçmişten yadigar olan bu eser ibadete kapatılmış, müze haline getirilmiştir.

Yivli Minare Mimari Özellikleri

Yivli Minare’nin yüksekliği 38 metre olup 90 merdiven ile çıkılmaktadır. Kaidesi kesme taştandır. Gövde kısmı tuğla ve firuze renkli çinilerden yapılmıştır. 8 yivli bir minaredir. Yivli Minare’nin bir kısmı tuğla ve firuze renkli çiniler ile süslenmiştir. Yivlilerinden dolayı Yivli Minare adı verilmiştir. Kalekapısı semtinde bulunan ve çok sayıda Selçuklu yapıtından oluşan eserler topluluğudur. Yapının sahip olduğu plan kurgusunda dikkat çeken birkaç unsur bulunmaktadır. İlki mihrabın kıbleye doğru bir şekilde çevrilmesi için yapılan düzenleme ve mihraba doğudan binen kemerdir. İkincisi ise harimin batı ucundaki beşik tonozla örtülen mekân ve batı beden duvarının diğer beden duvarlarından daha kalın olmasıdır. Hafif bir çarpıklıkla devam eden batı duvarının 1373 onarımı öncesinde, tahrip olan yapıya ait olduğu sanılmaktadır. İç mekânda duvarlar sıvanarak badanalanmış olduğu için duvar örgüsünün niteliği anlaşılmamaktadır.

İç mekânda asıl dikkat çeken, kemerleri taşıyan devşirme sütun gövdesi ve sütun başlıklarıdır. İç mekânda olduğu gibi cephelerde sıvanarak badanalanmıştır. Kuzey cephede altta dört dikdörtgen pencere, üst kısımda da yuvarlak kemerli üç tepe penceresi, doğuda alt kısımda bir dikdörtgen pencere üst kısımda biri kare diğeri yuvarlak kemerli iki tepe penceresi, güneyde alt kısımda beş dikdörtgen pencere, üst kısımda da üç yuvarlak kemerli tepe penceresi bulunur. Yapının güney cephesinde mevcut beş pencereden mihrabın yanı başındaki diğerlerinden alt seviyede yer alır. Bu pencerenin durumu araştırmacılar tarafından farklı şekilde yorumlanmıştır. İlki bu pencerenin asıl yapının mihrap nişi olduğu ve kıbleyi tutmayan mihrabın pencereye çevrildiğidir. Diğer görüş ise pencerenin kuzey cephede bulunan kapı ile aynı aksta ve eşik kotu seviyesinde bulunmasından yola çıkarak, bu açıklığın ilk yapıya ait bir kapı olabileceğidir. Yapının doğu ve kuzey cephelerinde yer alan kapılar basık kemerli basit bir kurguya sahiptir. Doğuda bulunan kapının üst kısmında sivri kemerli niş içerisinde yedi satırlık tamir kitabesi bulunmaktadır.

Yivli Minare Külliyesi Bölümleri

Yivli Minare Camii

Yivli Minare Camii Antalya’daki ilk İslami binalardan biridir ve merkezi konumu nedeniyle şehrin en tanınmış noktası ve sembolüdür. Minaresi 38 metre yüksekliğinde ve kare bir taş zemin üzerine kurulu olup tepeye doğru sekiz yivli bölüm ve 90 adım vardır. Bugün bina Antalya Etnografya Müzesi’ne ve elbise, mutfak aletleri, işlemeler, duvar halıları, dokuma tezgâhları, çoraplar, torbalar, kilimler, süs eşyaları ve göçebe çadırlarından oluşan geniş koleksiyonuna ev sahipliği yapmaktadır.

Yıkık Medrese (Selçuklu Medresesi)

Selçuklu Medresesi, Yivli Minare Külliyesi’nin girişinin sağ tarafında bulunmaktadır. Günümüzde hala kesin olarak tarihi belli olmayan Selçuklu eseri 13. yy ile ilişkilendirilmektedir. Ana giriş kapısından sonra yer alan eyvanın yanındaki dikdörtgen odaların sadece temel duvarları ayaktadır. İç avlu dikdörtgen olup; etrafı revaklı sütunlar ile çevrili olduğu, izlerden anlaşılmaktadır. Giriş eyvanının karşısında ana eyvan vardır. Ana eyvanın yanındaki hücrelerden biri enine dikdörtgen iken diğeri boyuna dikdörtgendir. Böylece sağ köşede eyvan ile köşe hücresi arasına tonoz örtülü küçük bir oda daha ilave edilmiştir. Dört eyvanlı medreseler planına dahil olan medrese dikdörtgen planlı taş duvarlıdır. Kuzeyi arazi şekli nedeniyle bir tepeye yaslanmıştır. Güneyde bulunan portal, sivri kemerli ve beden duvarlarından çıkıntı yapmaktadır. Portalin iki yanında mukarnas süslemeli iki mihrabiye bulunmaktadır. Sivri kemerli portal nişinin içinde mukarnas dizileri ve basık kemerli kapı bulunmaktadır. Kapı kemeri üzerinde oldukça silik durumda medresenin dört satırlık inşa kitabesi yer alır.

Nigar Hatun Türbesi

Osmanlı Sultanı II. Bayezid’in eşi ve Şehzade Korkud’un annesi Nigar Hatun adına inşa edilmiştir. Yivli Minare Külliyesi içinde bulunmaktadır. Kırma taş ve devşirme malzemeden örülen yapı altıgen gövdeli olup, içten kubbe ve dıştan alaturka kiremitli piramidal bir çatı ile örtülüdür. Türbenin içerisinde, üzeri açık mermer bir lahit bulunmaktadır. Lahdin baş ve ayak taraflarındaki üçer satırlık kitabede şunlar yazılıdır: “Bayezid Han oğlu Sultan Korkut’un annesi, Abdullah kızı, mübarek ramazan ayında Allah’ın rahmetine intikal eden merhum Nigar Hatun’un kabri sene 908 (M. 1502)”.

Mevlevihane

Yivli Minare Külliyesi içerisinde yer alır. İlk yapılış tarihi Selçuklulara bağlansa da yapının 18.yy.da Tekelli Mehmet Paşa tarafından mevlevihaneye dönüştürüldüğü bilinmektedir. Yapı iki katlıdır. Kuzey-güney doğrultulu iki hücre ana mekana kapı ile açılmaktadırlar. Doğu cephede yer alan iki hücre arasında dar ve tonozlu bir koridor bulunmaktadır. Hücrelerin üstü tonozlar ile örtülüdür. Batı ve kuzeyde ikinci kat olarak ikişer hücre daha bulunmakta olup bunların dervişler için ikamet mekanı olarak düzenlendiği düşünülmektedir. Bina halen Devlet Güzel Sanatlar Galerisi olarak (tahsisli) hizmet vermektedir.

Gıyaseddin Keyhüsrev Medresesi

Günümüzde sadece porteli ayakta olup; temel izleri de algılanabilmektedir. Kapı üzerindeki kitabeden II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında atabeylik yapmış olan Atabey Armağan tarafından 637 H./ 1239 M. yılında yaptırdığı anlaşılmaktadır.

Zincirkıran Mehmet Bey Türbesi

Türbenin içinde 3 tane sanduka vardır. Şifai bilgilere göre üzerleri haç şeklinde çiniler ile kaplıymış. Kubbeye geçiş içleri dilimli küçük tromplar ile sağlanmıştır. İçte duvarlar, dışta ki taş işçiliğine rağmen sade sıvalıdır. Türbenin içini sekizgenin kapı cephesi hariç sekizgenin her kenarında bulunan dikdörtgen pencere aydınlatır. Bu pencerelerin üstlerinde de birer rozet yer alır. Ayrıca kapı üstünde yine bir halka mevcuttur.

Kitabesi: “Allah’tan başka her şey helali olucudur. Devlet dini ve dünyanın savaşçısı, alim ve fikirlerin terbiyecisi, büyük Emir Mahmut Yunus Bey oğlu Mehmet’e 779 senesi şaban ayının sonlarında merhum ve macum Emirzade Ali için Allah kabrini nurlandırsın şu şerife kubbenin inşasını emir etti, mülkü, halkı ebedi olsun.”