Zeka Doğuştan mı Gelir Yoksa Geliştirilebilir mi?

Birçok insan zekanın doğuştan mı yoksa sonradan mı kazanıldığını merak ediyor. Hem doğuştan hem de çevresel etmenlere bağlı olarak gelişen zeka, bilim insanlarının hala hayretle araştırma yaptığı konular arasında bulunuyor. Genetik ve çevresel faktörlerin birleşiminden meydana gelen insan zekası; eğitim, kariyer ve yaşam üzerinde önemli bir rol oynuyor.

Bu sebeple hazırladığımız içeriğimiz, ''Zeka doğuştan mı yoksa geliştirilebilir mi?'' diye merak edenler için geniş kapsamlı cevaplar barındırıyor.

İşte ''Zeka doğuştan mı yoksa geliştirilebilir mi?'' sorusunun cevabı...

Zeka Nedir?

Zeka, algılama, öğrenme, düşünme ve daha birçok işlevin uyumlu çalışarak ortaya koyduğu yetenekler bütünüdür. Biraz daha ayrıntılı tanımlayacak olursak eğer zeka; soyut veya somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayıp, düşünebilme ve uygulayabilme yeteneğidir. Zeka; sözel anlayış, sayısal yetenek, sözel akıcılık, alansal ve uzay ilişkileri, bellek, algısal hız ve mantıklı düşünme gibi zihinsel yeteneklerin kullanılmasıyla ortaya çıkmaktadır.

Zeka Genetik mi Çevresel mi?

Zekanın genlerden mi geldiği sorusu birçok kişinin merak ettiği bir konudur. Geçmişte her ne kadar bilim insanları zekanın sadece doğuştan geldiğini savunsalar da, son dönemde yapılan araştırmalar zekanın hem genetik hem de çevresel olduğunu ortaya koymuştur. Yapılan araştırmalarda zekanın büyük çoğunluğunun genlerle gelmiş olduğu, fakat çevresel etkenlerinde gelişiminde önemli katkı sağladığı saptanmıştır. Zeka, hem biyolojik etmenler hem de çevresel etmenlerden etkilenmektedir.

Biyolojik etmenler; anne ve babadan gelen çok değişik etkenlerin rastlantısal bileşiminden oluşur. Bu durum çocuklarda zekayı belirleyen ilk etmendir. Çocuğa zeka geni x kromozomu ile geçmektedir. Anneden 2x, babadan ise 1x alan çocuğun zekası, çoğunlukla anneden gelmektedir.

Çevresel etmenler; insan, döllenmeden ölüme kadar her zaman bir çevre ile iç içedir. Ailenin eğitim durumu, arkadaş çevresi, eğitim aldığı yerler, izlediği diziler ve filmler, okuduğu kitaplar ve daha nicesi zekayı etkileyen önemli faktörlerdir.

Bu sebeple ''Zeka doğuştan mı gelir yoksa geliştirilir mi?'' sorusuna cevap olarak, zeka doğuştan gelip sonradan geliştirilen bir yetenektir diyebiliriz. Her birey aynı zekaya sahip olmadığı gibi, kişi ömrü boyunca da belli bir zeka seviyesinde kalmaz. Yaş veya çevre gibi faktörler sebebiyle zeka seviyesinde oynamalar gözlemlenir.

Zeka Oluşumu Nasıl Gerçekleşir?

Zeka, her insanda doğuştan gelir ve zaman ilerledikçe de gelişir. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi zekanın gelişimini etkileyen etmenler vardır. Bu etmenler çerçevesinde zekanın sınırı belirlenir. Bu konu ile ilgili araştırma yapan uzmanlar, anne karnında başlayan zeka gelişiminin, bebeklik ve çocukluk döneminde çok hızlı ilerlediğini görmüşlerdir. Öncelikle bir bebek beyninde 180 milyar hücreyle dünyaya gelir. Bu hücreler zeka gelişimine paralel olarak artış gösterir. Çocuklar ilk 4 yaşına kadar zihinsel gelişimlerinin yarısı tamamlanmış olurlar. Bazı uzmanlara göre de çocuğun IQ seviyesi 5 yaşına kadarki süreçte artırılabilir.

Sembollerle düşünebilme insanda 11 yaşından itibaren gelişir. Bu yaşa kadar aldığı bütün çevresel etmenler ışığında belli orana gelen zeka gelişimi, 12 yaşından itibaren yavaşlamaya başlasa da ilerlemeye devam eder. 14-18 yaş aralığına gelindiğinde zeka, olabileceği en üst seviyelere ulaşır ve genellikle bu durum 30 yaşına kadar sabit kalır. Daha sonra ise yaş ilerlemesiyle birlikte zeka gelişimi daha da yavaşlar.

Her ne kadar çocuklarda belli bir yaşa kadar zeka gelişimi hızlı oluşsa da bazı çocukların öğrenmeleri yavaş olabilir. Genelde bu tarz sorunu olan çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite ve özel öğrenme güçlükleri sorunlar olur. Bu sorunlar çocukların direkt olarak başarısına olumsuz etkilerde bulunur. Bu gibi sorunlarda ebeveynler kesinlikle bir uzmandan yardım istemelidir.

Zeka Kaç Yaşına Kadar Gelişir?

Gelişmeye anne karnında başlayan zeka, yaşamın ilk 10 yılında oldukça hızlı ilerlemektedir. Anne karnındaki bir bebeğin zeka gelişimi, onu 9 ay boyunca içinde büyüten meleğinin ruhsal ve beslenme düzenine bağlıdır. Uzmanlar, özellikle hamilelik döneminde omega3 gibi çoklu doymamış yağların anne karnındaki bebeğin zihin gelişimine büyük katkı sağladığını söylemektedir.

180 milyar hücreyle dünyaya gelen bebek, 4 yaşına kadar zeka gelişiminin önemli bir kısmını tamamlamıştır. İlk iki yılda, konuşma, yürüme, anlama, hatırlama ve basit problem çözme gibi yetenekler elden çocuk, 11 yaşına kadar bu yetenekleri daha da geliştirerek sembollerle düşünebilmeye başlar. Tüm bu yaşa kadar yaşanılan süreç bir bireyin zeka gelişimi için oldukça önemli bir zaman dilimidir. 12 yaşından itibaren biraz yavaşlayan zeka gelişimi, 14 yaşından 18 yaşına kadar olan süreçte en üst düzeyine ulaşmıştır. Hemen hemen bütün evlerini tamamlayan zeka gelişimi kazandığı bu en üst düzeyden 30 yaşına kadar aynı kalır. 30 yaşından sonra yaş ve yaşanılan çevre gibi faktörlere bağlı olarak daha da yavaşlayan zeka gelişimi, ilerlemek yerine, deneyimle elde edilen bilgilerin kullanılmasına evrilir.

Zeka Çeşitleri Nelerdir?

Başarı, zekanın doğru yönlendirilmesi ile paralel orantılıdır. Çünkü herkes aynı zeka türüne sahip değildir. Matematik yapamayan bir çocuğu, matematik yapamadı diye yargılamak ve zeka seviyesinin düşük olduğunu düşünmek haksızlıktır. Çocuğun zekası sözele çalışıyorsa ona göre yönlendirilmelidir. Böylece çocuk daha başarılı bir birey olacaktır. Bunun için öncelikle çocuğun zeka türünü bilmek gerekir. Peki, ''Zeka türleri nelerdir?'' diye soracak olursanız eğer, zeka 9 türe ayrılmıştır. Bunlar;

Sayısal Zeka

Neden sonuç ilişkisi ile hareket eden ve sürekli olarak soru sorma eğilimi içerisinde olan bireylerin, sayısal bir zekaya sahip olduğu gözlemlenir. Genellikle sayılarla arası iyi olan bu kişiler, elektronik cihazları da kolayca söküp takma gibi yeteneklere sahiptirler.

Sözel Zeka

Dinlemeyi bilen, kitap okumayı seven ve kelimelerle vakit geçirmekten hoşlanan kişiler sözel zekaya sahiptir. Bu kişiler kelimelerin sihirli gücünden yararlanarak yazı yazma konusunda gelişmişlerdir.

Görsel Zeka

Gördüğü en ufak detayı bile hafızasına kaydeden kişiler, görsel zekaya sahiptir. Öğrenebilmek için dinlemek onlara pek işe yaramayacağı için görsel materyallerle öğrenme süreci desteklenmelidir. Bu tarz kişiler sanatsal etkinliklere oldukça ilgilidir.

Müziksel Zeka

Bir müziğin, ritim, nota, ses tonu ve melodisi kolay kolay hafızalarından gitmeyen kişiler müziksel zekaya sahiptir. Bu tarz kişiler genellikle boş zamanlarında hep müzikle uğraşırlar.

Bedensel Zeka

Bedensel yeteneği gelişmiş olan bu kişilerde el becerileri ve taklit yetenekleri yüksektir. Beden dili, jest ve mimiklerini etkili şekilde kullanan bu insanlar bedensel zekaya sahiptir.

Sosyal Zeka

Sosyal ilişkileri oldukça gelişmiş olan bu kişiler, karşısındaki kişinin duygularını, düşüncelerini, isteklerini anlama, ayırt etme ve karşılaştırma yeteneğine sahiptir. Hem sözlü hem de sözsüz olarak karşısındaki kişinin ne demek istediğini anlayan bu kişiler, sosyal zekaya sahiptir.

İçsel Zeka

Kim olduğunu bilen bu kişiler, öncelikle kendi iç dünyasında yaşanan sorunları çözmeye ve ona göre hareket etmeye odaklıdırlar. Nelere karşı zaafları olduğunu bilen bu kişiler, bir nedene bağlı kalmadan sorunlar karşısında oturup, düşünüp ve ona göre hareket ederler.

Doğal Zeka

Çevre, bitki, hayvan gibi doğa adına her türlü unsura ilgi gören kişiler, doğal zekaya sahiptir. Toprakla uğraşma, bitki bakımı ve hayvan bakımı gibi işleri severek yapan bu kişiler, hava olaylarını da genellikle doğru tahmin etmektedir.

Zeki olmak genetik midir?

Zeka, %75 genlerle, %25 ise çevresel etkenlere göre oluşmaktadır. Bu sebeple zeki olmak için genetik aktarımlar önemli olsa da çevresel faktörlerle de bu durum değiştirilebilir.

Akıl mı doğuştan zeka mı?

Zeka doğuştan gelen yetenekler bütünüyken, akıl onu kullanabilme becerisidir. İşlenmiş zekaya akıl denir.

İnsanın zeki olması neye bağlıdır?

Büyük bir çoğunluğu doğuştan gelen zeka, anne ve babanın zekasıyla ilişkilidir. İnsana zeka genleri çoğunlukla anneden geçtiğinden dolayı özellikle annenin zekası çocuğun zeki olmasında önemli bir etmendir.

Sonradan zeka geriliği olur mu?

Zeka doğuştan geldiği gibi çevresel etmenlere bağlı olarak da gelişir veya geriler. Uzmanlar özellikle gezmenin ve konuşmanın zekayı geliştirdiğini, yalnızlığın ise zekayı gerilettiğini söylüyor. Ayrıca bir bireyin genlerinde Alzheimer hastalığı varsa önlem alınmadığı zaman 45 yaşından itibaren beyin hücreleri küçülerek zeka geriliği başlıyor.

Zeka anneden mi?

Yapılan araştırmalara göre zeka, çocuğa anneden geçiyor. x kromozomuyla aktarılan zeka, annenin genlerinden oluşuyor.

Sayısal zeka genetik mi?

Zekanın büyük çoğunluğu genetik aktarımlarla oluştuğundan dolayı sayısal zekada da genlerin etkisi büyüktür. Genlerle aktarılan sayısal zekayı çevresel etmenlerle de geliştirmek mümkündür.