Cümle Yorumlama Konu Anlatımı
Cümle Yorumu Nedir? Cümle Yorumu Konu Anlatımı
İlkokul 4. Sınıf Türkçe ders konularından biri olan cümle yorumlama konusu, üzerinde durulduğunda basit bir şekilde anlaşılabilen bir konu haline gelebilmektedir. Sadece dikkatli bir şekilde aşağıda örnekleriyle anlatacağımız konu üzerinde biraz kafa yormanız durumunda, konuyu rahatlıkla kavrayabildiğinizi göreceksiniz.
Cümle yorumlama, cümlenin konusu, ana fikri, cümleden çıkarılabilecek / çıkarılamayacak yargı, cümle tamamlama ve oluşturma ile düşüncenin yönünü değiştiren sözcükler olmak üzere yedi başlık altında incelenir. Şimdi aşağıda başlıklar ve başlıklara karşılık örnekler vererek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacağız.
1. Cümlenin Konusu
Cümlenin konusu, cümle yorumlamanın ilk başlığıdır. Cümlede üzerinde durulan kavramlar bize cümlenin konusunu verir. Mesela bir yazı okuduğunuzda, içinde geçen birkaç cümle, aslında okuduğumuz konuyu ifade eder. Aşağıdaki örneği inceleyerek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayalım.
“Öğretmenler, toplumun yapı taşlarıdır.”
Yukarıda verilen örneği incelediğimizde, öğretmenlerin “yapı taşı”na benzetildiğini görüyoruz. Yapı taşları, bir binanın olmazsa olmaz malzemesidir. Yani taş kullanılmadan veya taş olmadan binayı oluşturmak imkânsızdır. Cümlede öğretmenlerin yapı taşına benzetilmesi durumu da aynı şekilde değerlendirilir. Yani öğretmen olmadan bir toplumun kendini geliştirmesi düşünülemez. Bu cümlede anlatılmak istenen ise öğretmenlerin toplum için önemidir.
“Bugün çevreyi korumazsak, yarın ki nesillere güzel bir dünya bırakamayız.”
Yukarıdaki cümlede “çevre” cümlenin ana konusu olarak belirlenmiş ve insanların çevreyi korumasının önemine vurgu yapılmıştır. Biz, bu cümlede sadece bir sözcükten bile yola çıkarak cümlenin konusunu öğrenebiliyoruz.
2. Cümlenin Ana Fikri (Ana Düşüncesi)
Bir cümlede asıl anlatılmak istenen fikir veya cümle içinde verilmek istenen mesaja, “cümlenin ana fikri” denir. Cümle içinde bazı noktalara dikkat edildiğinde, cümlenin ana fikrini çözmek daha kolay olur. Aşağıdaki örneği inceleyerek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayalım.
“Bir şarkıcı, seslendirdiği şarkıların daha fazla insan tarafından dinlenmesini istiyorsa, tarzını herkese uygun bir şekilde belirlemelidir.”
Yukarıdaki cümleyi incelediğimizde, cümlenin ana düşüncesinin sanatçının daha fazla kesime hitap etmesi olduğunu ve bunun için herkese uygun bir tarzın belirlenmesi gerektiğine dikkat çekilmektedir.
3. Cümleden Çıkarılabilecek Yargı
Cümleden çıkarılabilecek yargı, cümle yorumlama sorularında sık karşılaşılan bir durumdur. Mesela bir paragraf veya bir cümle verilir veya bir şiir verilir ve soruda “Şair, yazar” bu cümlede neyi anlatmak istiyor şeklinde bir soru sorulur. Bize düşen bu cümleden yargı çıkartmaktır yani bir diğer deyişle, cümlenin ana fikrini bulmaktır. Aşağıdaki örneği inceleyerek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayalım.
“Şair, şiirlerini yazarken doğanın güzelliğinden ve insanın doğaya verdiği tahribattan bahseder.”
Yukarıda verdiğimiz örnekte; şairin şiirin ana konusu olarak doğayı seçtiğini ve insanın doğaya zarar verdiğini anlatan şiirler yazdığı yargısını çıkartırız.
“Her insan bir şeyler yazar. Ama “yazarlar” kelimelerini özenle seçtikleri için yazardırlar.”
Yukarıda verdiğimiz örnekte, yazarların neden yazar olarak anıldıkları yargısı sonucuna varılmaktadır.
4. Cümleden Çıkarılamayacak Yargı
Cümlede anlam konusunun bir diğer başlığı da cümleden çıkarılmayacak yargı konusudur. Bu, yukarıdaki başlığın tam zıddıdır. Mesela bir cümle verilir ve bundan çıkarılmayacak yargının ne olduğu sorulur. Bu tip sorularda yapılması gereken öncelikle cümleden çıkarılacak yargıları bulmak, akabinde kalanı bulmaktır. Aşağıdaki örneği inceleyelim.
“Ahmet dün de bizimle maça gelmedi”
Yukarıda verdiğimiz cümleden çıkarılmayacak yargıyı bulalım.
- “Ahmet, önceki gün de bizimle maça gelmedi.”
- “Ahmet’in annesi çalışıyor.”
Yukarıda verdiğimiz örnek ile ilgili birinci Yargı, cümleden çıkarılabilecek yargıdır, çünkü cümlede “-de” eki ayrı kullanılmış yani önceki gün de Ahmet maça gitmemiş. Ama ikinci cümlede Ahmet’in annesinin çalıştığından söz edilmiş yani Ahmet’in maça gelip gelmemesi ile ilgili bir yargı değildir. Dolayısıyla cümleden çıkarılmayacak yargı, ikinci yargıdır.
5. Cümle Tamamlama
Cümle tamamlama konusu, biraz daha dikkat gerektiren bir konudur. Bu tip sorularda en çok dikkat edilmesi gereken şey, verilen boşluklar için seçeceğiniz sözcüğün yapıyı bozmamasına dikkat etmek ve imla kurallarına uygun şekilde olmasına dikkat etmek olmalıdır. Aşağıdaki örneği inceleyelim.
“Öğretmenler gününde öğretmenime çok güzel bir … aldım.”
Yukarıda “…” şeklinde belirtilen boşluğa gelebilecek en doğru sözcük hediyedir. Çünkü öğretmenler gününde öğretmene, hediye alınır.
6. Cümle Oluşturma (Kelimeleri Doğru Sıralama)
Cümle oluşturma konusu, hem dikkat hem de biraz pratik yapmayı gerektiren bir konudur. Burada önemli olan şey, cümleleri oluştururken doğru sıralamaktır. Doğru sıralanmadığında cümle devrik olur. Soruda kurallı bir cümle isteniyorsa yapılması gereken şey yüklemi sona yerleştirmek varsa edatları yerleştirmek olmalıdır. Aşağıdaki örneği inceleyelim.
- Zayıflayabilmek için
- Kurallarına uymak gerekir
- Sağlıklı şekilde zayıflayabilmek için
Yukarıda maddeler halinde verdiğimiz örnekten cümle oluşturmak istediğimizde sonuç şu şekilde olmalıdır; 3-1-2 yani; “Sağlıklı şekilde zayıflayabilmek için diyet kurallarına uymak gerekir.”
7. Düşüncenin Yönünü (Akışını) Değiştiren Sözcükler
Cümle kurulurken, kullanılan sözcükler birbirini tamamlar. Ama cümle içinde “fakat, ama, lakin, ancak, oysa, ne var ki, yalnız, halbuki” gibi sözcükler kurulmuş ise düşüncenin yönü yani akışı değişmiş olur. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.
“Ahmet, aslında çok başarılı bir çocuktur ama dersine yeteri kadar önem vermiyor”
“Melisa, okula yetişmek için erken kalktı fakat yine de servisi kaçırmış.”
“Mehmet bu sene sınıfı birincilikle tamamlar, lakin derslerine çalışmazsa bu biraz zor olur.”
Yukarıda verdiğimiz örneklerde koyu renk ile belirtilen yerler, düşüncenin yönünü (akışını) değiştiren sözcükler olarak kullanılmıştır.
