Diyaliz Nedir, Diyaliz Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

Diyaliz, böbrek yetmezliği olan veya böbrek fonksiyonlarını geçici veya kalıcı olarak kaybeden insanlar için yaşamsal bir tedavi yöntemidir. Böbreklerin vücuttaki atık maddeleri, fazla sıvıyı ve toksinleri temizleme görevini yerine getiremediği durumlarda, diyaliz tedavisi hayati öneme sahiptir. Bu tedavi, böbreklerin normal işlevini yerine getiremediği durumlarda kanın temizlenmesini sağlar ve vücudun sağlıklı bir şekilde işleyebilmesine yardımcı olur.

Diyaliz Nedir?

Diyaliz, böbrek yetmezliği olan veya böbrek fonksiyonlarını geçici olarak veya kalıcı olarak kaybeden insanlar için hayati öneme sahip bir tedavi yöntemidir. Böbreklerin ana işlevi, vücuttaki fazla suyu, atık maddeleri ve toksinleri idrar yoluyla temizlemektir. Ancak bazı durumlarda, böbrekler bu görevi yeterince yerine getiremezler. İşte bu noktada diyaliz devreye girer.

Diyaliz, kanın temizlenmesini ve vücudun sağlıklı bir şekilde işleyebilmesini sağlamak için kullanılan bir süreçtir. Böbreklerin normal işlevini yerine getiremediği durumlarda, diyaliz cihazları veya diyaliz makineleri, kanın zararlı atık maddelerden ve fazla sıvıdan arındırılmasına yardımcı olur.

Diyaliz, genellikle üç ana tipte uygulanır: hemodiyaliz, periton diyalizi ve karışık diyaliz. Hemodiyaliz, bir diyaliz makinesinin yardımıyla kanın temizlenmesini sağlar. Bu işlemde, bir artere yerleştirilen bir kanül veya fistül, kanı diyaliz makinesine yönlendirir. Makinedeki filtreler, kanı atık maddelerden ve fazla sıvıdan arındırarak temiz bir şekilde vücuda geri gönderir.

Periton diyalizi, karın boşluğuna özel bir çözeltinin enjekte edilmesini içerir. Bu çözelti, karın zarı adı verilen bir zar aracılığıyla karnın içine girer. Bu zar, atık maddeleri ve fazla sıvıyı emerken temiz kanı tutar. Ardından, bu çözelti boşaltılır ve süreç tekrarlanır.

Karışık diyaliz ise hemodiyaliz ve periton diyalizi yöntemlerinin bir kombinasyonudur. Bu yöntemde, hastalar hemodiyaliz ve periton diyalizi arasında geçiş yaparlar, böylece tedavi süresi ve etkinliği artırılabilir.

Diyaliz Çeşitleri Nelerdir?

Diyaliz tedavisinde iki farklı yöntem kullanılır. Bu yöntemler Hemodiyaloz ve periton diyalizdir. Bu iki diyaliz çeşidinin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlatalım.

Hemodiyaliz

Hemodiyaliz ince elyaf içeren bir diyalizerin kullanıldığı, hastanın kanının filtrelenerek temiz kan olarak tekrar hastaya aktarıldığı bir diyaliz çeşididir. Özel bir hücre zarı (membran) ile hastanın kanı makine yardımıyla temizlenir. Hastanın sağlık durumu yani böbrek yetmezliğinin şiddetine bağlı olarak haftada 2-3 kez 4-6 saat arayla uygulanmaktadır.

Hemodiyaliz işleminin uygulanması için öncelikle yeterli kan akışı sağlanmalı, bir membran ve hemodiyaliz makinesi temin edilmelidir. Hemodiyaliz tedavisinin yetersiz kalması durumunda hastada ciddi hasarlara neden olabileceği gibi ölümle de sonuçlanabilir. 

Periton Diyaliz

Periton diyaliz hastanın karın zarı kullanılarak ve karın boşluğuna yerleştirilen bir tüp ile kanın zararlı maddelerden arındırılması işlemidir. Bu diyaliz çeşidinde silikondan yapılan tüpün yerleştirilmesi için cerrahi operasyon gereklidir. Tüpe özel diyaliz sıvıları aktarılır. Karın zarından süzülen kan bu tüpün içerisine dolar. Belli sürelerde tüpteki kateter yardımıyla sıvı boşaltılır.

Periton diyaliz kanama bozukluğu olan, şiddetli kansızlık yaşayan, kalp ve karaciğer rahatsızlıkları bulunan kişilerde uygulanır.

Diyaliz Tedavisi Kimler İçin Uygulanır?

Diyaliz, böbrek yetmezliği olan veya böbrek fonksiyonlarını geçici veya kalıcı olarak kaybeden insanlar için hayati öneme sahip bir tedavi yöntemidir. Peki, hangi durumlarda diyaliz tedavisi gereklidir? İşte diyaliz tedavisinin uygulandığı bazı durumlar:

Kronik Böbrek Yetmezliği

Kronik böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarının zamanla yavaşça kaybedildiği bir durumdur. Bu durumda, böbrekler yeterli miktarda atık madde ve sıvıyı vücuttan uzaklaştıramazlar. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalar için diyaliz tedavisi hayati önem taşır.

Akut Böbrek Yetmezliği

Akut böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarının aniden ve hızla kaybedildiği bir durumdur. Bu durum genellikle bir hastalık, yaralanma veya ilaç reaksiyonu gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Akut böbrek yetmezliği tedavisinde diyaliz sıklıkla kullanılır.

Üremik Sendrom

Üremik sendrom, böbrek yetmezliği nedeniyle vücutta birikmeye başlayan atık maddelerin yol açtığı bir dizi belirti ve komplikasyonu içeren bir durumdur. Bu durumda, diyaliz tedavisi atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olur ve semptomların hafifletilmesine katkıda bulunur.

Sıvı ve Elektrolit Dengesizlikleri

Böbrekler normalde vücuttaki fazla sıvıyı ve elektrolitleri dengelemeye yardımcı olur. Ancak böbrek yetmezliği durumunda bu dengeler bozulabilir. Diyaliz, vücuttaki fazla sıvıyı ve elektrolitleri kontrol etmeye yardımcı olarak sağlıklı bir denge sağlar.

Zehirlenmeler

Bazı zehirli maddeler veya ilaçlar, böbreklerin normal işlevlerini bozarak ciddi zararlara neden olabilir. Bu tür zehirlenmelerde diyaliz, kanın temizlenmesine yardımcı olur ve zehirli maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına katkıda bulunur.

Böbrek Yetmezliği Nasıl Önlenir?

Böbrek yetmezliği, böbreklerin işlevlerini yeterince yerine getiremediği bir durumdur ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ancak, bazı önleyici adımlar ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri ile böbrek yetmezliği riskini azaltmak mümkündür. İşte böbrek yetmezliği önleme konusunda dikkate almanız gereken bazı önemli faktörler:

Düzenli ve Dengeli Beslenme

Sağlıklı bir beslenme düzeni, böbrek sağlığını korumada önemli bir rol oynar. Yüksek tansiyon, diyabet ve obezite gibi böbrek hastalığı riskini artıran faktörlerden kaçınmak için düşük tuzlu, düşük yağlı, lifli gıdalarla zenginleştirilmiş bir beslenme planı benimsemek önemlidir. Ayrıca, yeterli miktarda su içmek ve sıvı alımını dengelemek de böbrek sağlığını destekler.

Hidrasyonu İhmal Etmeme

Yeterli su içmek böbreklerin sağlıklı çalışmasını destekler. Sıvı alımı, böbreklerin kanı temizlemesine ve atıkları vücuttan uzaklaştırmasına yardımcı olur. Günlük su tüketimine dikkat etmek ve susuz kalmamaya özen göstermek, böbrek sağlığını korumak için önemlidir.

Düzenli Egzersiz Yapma

Düzenli fiziksel aktivite, kalp sağlığını destekleyerek böbrekleri koruyabilir. Egzersiz yapmak, kan basıncını düzenler, kilo kontrolüne yardımcı olur ve diyabet gibi böbrek hastalığı riskini artıran durumları önlemeye yardımcı olabilir. Haftada en az 150 dakika orta düzeyde aerobik egzersiz veya 75 dakika yoğun aerobik egzersiz yapmak hedeflenmelidir.

Sigara ve Alkol Tüketiminden Kaçınma

Sigara içmek ve aşırı miktarda alkol tüketmek, böbrek sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir. Sigara, böbrek hastalığı riskini artırır ve alkol, böbreklere zarar verebilir. Bu nedenle, böbrek sağlığını korumak için sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak veya bunları sınırlamak önemlidir.

İlaçları Doğru Kullanma

İlaçlar, böbrekler üzerinde etkili olabilir. Böbreklerin sağlıklı kalmasını desteklemek için, reçeteli ilaçları ve over-the-counter ilaçları dikkatli bir şekilde kullanmak önemlidir. İlaçları doktorunuzun talimatlarına göre almak ve gerektiğinde düzenli olarak böbrek fonksiyon testleri yaptırmak, böbreklerin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir.

Hipertansiyon ve Diyabetin Kontrolü

Hipertansiyon (yüksek tansiyon) ve diyabet, böbrek yetmezliği riskini artıran önemli faktörlerdir. Bu nedenle, kan basıncını düzenlemek ve diyabeti kontrol altında tutmak, böbrek sağlığını korumak için hayati öneme sahiptir. Düzenli tıbbi kontroller ve doktorunuzun yönergelerine uyum, bu durumları yönetmek için önemlidir.

Diyaliz Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

Diyaliz, böbrek yetmezliği olan insanlar için hayati öneme sahip bir tedavi yöntemidir. Diyaliz tedavisi alan hastaların sağlıklı kalması ve tedavinin etkinliğinin artması için uygun bir beslenme düzeni önemlidir. Peki, diyaliz hastaları nasıl beslenmelidir? İşte dikkate almanız gereken bazı beslenme prensipleri:

Protein İhtiyacı

Diyaliz hastalarının protein ihtiyacı artmaktadır. Protein, vücutta iyileşmeyi ve doku onarımını destekler. Ancak, böbrek yetmezliği durumunda proteinlerin atılması daha zordur, bu nedenle protein alımı kontrollü bir şekilde yapılmalıdır. Diyaliz hastaları, doktorları veya bir beslenme uzmanı tarafından belirlenen uygun protein miktarını tüketmelidir.

Sodyum ve Sıvı Kontrolü

Diyaliz hastaları, sodyum ve sıvı alımını sınırlamalıdır. Sodyum, vücutta su tutulumuna ve tansiyon yükselmesine yol açabilir. Bu nedenle, tuzlu gıdalardan kaçınılmalı ve tuz eklenmemiş veya düşük tuzlu seçenekler tercih edilmelidir. Ayrıca, sıvı alımı da kontrol edilmelidir. Diyaliz hastaları, idrar çıkışı ve diyaliz seanslarına bağlı olarak sıvı tüketimini ayarlamalıdır.

Fosfor Kontrolü

Fosfor, böbrek yetmezliği durumunda vücutta birikebilir ve kemik problemlerine yol açabilir. Diyaliz hastaları, yüksek fosforlu gıdalardan kaçınmalı ve fosfor içeriği düşük olan gıdaları tercih etmelidir. Bunlar arasında süt ürünleri, kahve, kola, kuruyemişler ve işlenmiş gıdalar bulunur.

Potasyum Dengelemesi

Böbrek yetmezliği durumunda, potasyum düzeyleri kontrolsüz bir şekilde yükselmeye eğilimlidir. Yüksek potasyum düzeyleri kalp ritim bozukluklarına ve diğer ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Diyaliz hastaları, potasyum açısından zengin gıdalardan kaçınmalı veya bunları sınırlamalıdır. Bazı yüksek potasyum içeren gıdalar arasında muz, portakal, domates, patates ve kurutulmuş meyveler bulunur.

Vitamin ve Mineral Takviyeleri

Diyaliz tedavisi alan hastalar, bazı vitamin ve mineralleri yeterli düzeyde almakta zorlanabilir. Bu nedenle, doktorları tarafından önerilen takviyeleri kullanmaları önemlidir. Özellikle demir, B vitaminleri ve D vitamini gibi besin öğeleri, diyaliz hastaları için takviye olarak kullanılabilir.

Bireyselleştirilmiş Beslenme Planı

Her diyaliz hastasının bireysel ihtiyaçları farklı olabilir. Bu nedenle, diyaliz hastaları için en uygun beslenme planı, bir beslenme uzmanı tarafından bireysel olarak belirlenmelidir. Hastanın yaşam tarzı, böbrek fonksiyonu, diyaliz süresi ve diğer sağlık durumları dikkate alınarak özelleştirilmiş bir beslenme planı oluşturulmalıdır.

Diyalize giren insan ne kadar yaşar?

Diyalize giren hastaların yaşam süresi kişiden kişiye göre değişebilir. Ancak ortalama bir süre verilecek olursa diyalize giren hastalar 6 yıl kadar yaşamaktadır. Bu süre zarfında bazı durumlarda hastada iyileşme görülebilir ya da böbrek nakli yapılarak hasta tedavi edilebilir.

Diyalize giren hasta iyileşir mi?

Geçici böbrek yetmezliği yaşayan hastalar diyaliz tedavileriyle ortalama 3 ay içinde düzelebilmektedir. Bazı hastalarda durum kalıcı da olabilmektedir. Kalıcı böbrek yetmezliği yaşayan hastaların çoğunun iyileşebilmesi için böbrek nakli gereklidir ya da hastanın yaşayabilmesi için sürekli diyalize girmesi gerekir.

Diyaliz hastaları neden olur?

Genetik ve sonradan oluşan nedenlerden dolayı böbreği görev görmeyen, bazı hastalıklar ve etkenler nedeniyle böbreği hasar alan kişiler diyaliz hastası olurlar. Bu kişilerin kanının temizlenebilmesi için diyaliz makinelerine ihtiyaçları vardır. Makineler böbreklerin yerine getiremediği görevi yaparak hastanın yaşamasını sağlar.

Diyaliz acı verir mi?

Diyalizde sadece diyaliz iğneleri yapılırken acı duyulur, bunun dışında diyaliz sürecinde hasta hiç bir acı hissetmez. Diyaliz iğneleri yapılırken deri uyuşturan ilaçlar da kullanılabilir. Böylece tedavinin her aşaması acısız ve ağrısız geçebilir. 

Diyaliz kaç dakika sürer?

Diyaliz tedavisi hastanın durumuna göre belli aralıklar ve sürelerde yapılır. Genelde haftada 2 ya da 3 kez yapılan diyaliz tedavisi ortalama 4 saat sürer. 4 saat boyunca hasta makineye bağlı kalır ve makineler hastanın kanını temizlemeye başlar. Bu süreler hastayı sosyal hayat ve iş hayatından uzaklaştırabilir.

Diyaliz hastaları neden su içmez?

Diyaliz hastalarının fazla su içmemelerinin nedeni çoğunlukla idrar yapmamalarıdır. Vücutta biriken su tansiyon yüksekliği başta olmak üzere ödem ve kalp rahatsızlıkları riskini yükseltir. Vücutta biriken su ancak diyaliz makineleriyle atılabilir. Bu sebeple hastalara fazla su içmemeleri ve su içeren gıdaları tüketmemeleri önerilmektedir.