Pandemi Tarihi: Dünyanın En Ölümcül 10 Salgını

2019 yılının son çeyreğinde başlayan ve 2020 yılının en karanlık günlerini yaşatan coronavirus salgını geçmişte yaşanan salgın hastalıkları bir kez daha gün yüzüne çıkarttı. Geçmişte bazı hastalıklar pandemi olarak görülürken bazıları yalnızca bulunduğu bölgeye zarar verdi. Dünyada milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine sebep olan en ölümcül bulaşıcı salgın hastalıkları sizler için yeniden araştırdık..

Dünyanın En Ölümcül Salgın Hastalıkları

Salgın! Bir anda tüm dünyanın en büyük sorunu haline gelebilen bu kelimenin gücünü 2019 yılının son çeyreğinde Çin'in Vuhan kentinde çıkan Koronavirüsle birlikte bir kez daha gördük. Covid-19 gibi salgın hastalıklar bir anda tüm dünyaya yayılarak herkesi tehlikeye atabilir. Bu dünyanın ilk karşılaştığı salgın değil, tarihte salgının birçok örneği var.

Adeta insanlık tarihinin seyrini değiştiren dünyanın en ölümcül bulaşıcı salgınını araştırdık. Listemizde yer alan salgın hastalıklar, dünyanın çeşitli noktalarında görülen ve insanlığı yok etmenin eşiğine sürükleyen en acımasız pandemik hastalıklar. Koronavirüs (Covid-19) salgınından dahi daha korkutucu olan dünyanın en ölümcül 10 salgın hastalığı listemizde yer alıyor.

İşte dünyanın en ölümcül 10 salgın hastalığı:

1. Corona Virüsü (COVID-19)

Koronavirüs bir diğer adıyla Covid-19, ilk olarak 2019 yılının son çeyreğinde Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkmıştı. Yüksek ateş, öksürük ve ardından gelen pnömoni semptomlarıyla kendini gösteren bu salgın, aradan geçen kısa bir sürenin sonrasında Türkiye'de dahil olmak üzere dünyanın hemen her ülkesine yayıldı.

Dünyanın en ölümcül salgın hastalıkları arasına giren ve dünyanın henüz yeni tanıştığı koronavirüs, her yaştan insanı hedef alarak büyük bir endişe yarattı. Ancak koronavirüs kendisine bezeyen geçmiş virüsler kadar tehlikeli ve ölümcül olmadı.

Kısacası COVID-19 hastalığının ölüm oranı düşük seyretti ancak karantinaların neden olduğu birçok aksaklık yaşandı ve bu tüm ülkelerde dengeleri değiştirdi.

2. HIV-AIDS Salgını

HIV olarak bilinen insan immün yetmezlik virüsü, enfekte olan bireylerde bağışıklık sistemine büyük zararlar vermektedir. Bağışıklık sisteminin hasar alması kişiyi birçok hastalığa karşı savunmasız bırakmaktadır. Virüsün insanlarda yol açtığı hastalık AIDS olarak bilinmektedir. Bu virüs, dünyada kendini tanıttığından bu yana toplamda 36 milyondan fazla kişinin ölümüne sebep olmuştur.

AIDS, 1980'lerde Orta ve Güney Afrikada ortaya çıktı. Burada salgına dönülen virüs, şehirleşme, yolculuk ve seyahatlerin artmasıyla hızla yayıldı. Amerika'da kayıt altına alınan ilk HIV virüsü vakaları 1981 yılında New York ve Kaliforniya eyaletlerinde görüldü. Tanı konulan şahısların çoğu virüsü cinsel yolla almıştı ya da aynı şırınga üzerinden uyuşturucu kullanmışlardı.

HIV, bağışıklık sistemi için son derece önemli olan bir takım beyaz kan hücresini yok etmektedir. Birçok farklı semptomla ortaya çıkan bu virüs, korunmasız cinsel ilişki, kontrolsüz enjektör kullanımı, enfekte kan nakilleri, intravenöz ilaç kullanımı, hamilelik sırasında anneden bebeğe ve doğumda ya da doğumdan sonra emzirmeye bağlı olarak bebeğe geçebilmektedir.

20.yüzyılın sondalarında bir salgın olarak anılan AIDS, günümüzde hala hastalığın bilinen kesin bir tedavisi olmamasına rağmen birçok farklı denemelerde kontrol altına alınmaya çalışılıyor. Öte yandan 1990 yılında geliştirilen bir takım HIV ve AIDS ilaçlarının, enfekte bireylerde düzenli tedavi ve sağlıklı yaşam çerçevesinde düzgün bir hayat yaşamasına izin verdiği görülmektedir.

3. Kara Veba

Kara Ölüm olarak bilinen veba dünyanın en bilinen salgınlarından biridir. Enfekte bireylerin cildinde siyah lekeler oluşturan bu veba türü, insanlarda gösterdiği semptomlardan olayı "Kara Ölüm" olarak adlandırılmıştır.

Bu korkunç ölümcül virüs, 1346 yılında ortaya çıktığında sonuçlarını kimse tahmin dahi edememişti. Ancak veba salgını, 1346 ile 1353 yılları arasında Avrupa, Asya ve Afrika'yı etkisin altına aldı ve 75 ile 200 milyon arasında insanın ölümüne yol açtı.

Vebanın nerden çıktığı tartışmalı olsa da Orta Asya ve Doğu Asya'da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Siyah farelerde yaşayan pireler tarafından gemilerin seyahatleriyle kıtalar arası taşınmıştır. Dünyanın birçok bölgesinde dini, sosyal ve ekonomik olayları etkileyen salgın, birçok şeyi değiştirmiştir.

4. Çiçek Hastalığı

Çiçek hastalığı, genel kapsamda her yaştan bireyde görülebilen bir çeşit bulaşıcı hastalıktır. Enfekte olan bireylerde irinli kabarcıklar dökerek deride izler bırakan bu hastalık, son derece ateşli, ağrılı ve ölümcül olmasıyla bilinmektedir.

Variola major ve Variola minor olmak üzere iki farklı tipe sahip olan çiçek hastalığı, çocuklarda daha sık görülür. Minor tipinin major tipine göre daha ölümcül olduğu bilinir ve enfekte olan bireylerin %30'u hayatını kaybetmektedir.

Çiçek hastalığı genellikle insandan insana temas ve hava yoluyla bulaşmaktadır. Öte yandan kotamine olmuş nesneler yolu ile de bulaşabilen bu virüs, tarih boyunca dünyanın çeşitli ülkelerinde ortaya çıkarak milyonlarca kişinin ölümüne sebep olmuştur.

Hastalık 1966 yılında yapılan aşı çalışmalarıyla sonlandırılma noktasına gelmiş olsa da 1976 yılında Etiyopya ve Somali'de yeniden ortaya çıkmıştır. 1980 yılında Dünya Sağlık Örgütü hastalığın tamamen bittiğini açıklamıştır.

5. Justinian ve Antonine Veba

Justinianus Veba, tarihin en ölümcül bulaşıcı salgın hastalıkları arasında yer almaktadır. Salgının, MS 541 - MS 542 yılları arasında 25 milyon insanı yok ettiği söylenmektedir. Özellikle Bizans İmparatorluğu ve Akdeniz'deki liman kentleri etkileyen justinian veba salgını, dünya tarihinin en ölümcül salgın hastalığı olarak hafızalara kazınmıştır.

Doğu Akdeniz nüfusunun dörtte birini öldüren ve Konstantinopolis yani günümüzde İstanbul olarak adlandırılan şehri adeta harap etmiştir. Bu salgına neden olan yersinia pestis bakterisinin ikinci veba salgını olan Kara Vebadakiyle aynı olduğunu gösteren araştırmalar bulunur.

Antonine Vebası, Galen Veba olarak da adlandırılan ve milyonlarca insanın ölümüne sebep olan bir başka salgın türüdür. MS 165 yılında ortaya çıkan Antonin veba salgını, Yunanistan, İtalya, Mısır ve Küçük Asya'da etkisini göstererek 5 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur. Sebebi hiçbir şekilde çözülemeyen bulaşıcı salgının Mezopotamya'dan Roma'ya dönen bir grup asker tarafından getirildiği düşünülmektedir.

6. Grip Salgını

Dünyanın en ölümcül salgınları arasında yer alan grip, tarihin belirli dönemlerinde insanlığı yok etmenin eşiğine getirmiştir. Günümüzde halen birçok insanın ölümüne sebep olan grip salgını, tarih boyunca 60 milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. Dünyayı etkisi altına alan ve insanlık tarihine kazınmış en acımasız grip salgınları arasında yer alan Asya Gribi, Hong Kong Gribi ve İspanyol Gribi gibi pandemiler bulunmaktadır.

13 Temmuz 1968 tarihinde Hong Kong'da görülen grip salgını, 1 milyondan fazla insanın ölümüne sebep olarak hızla dünyanın çeşitli noktalarında yayılım göstermiştir. Hong Kong'tan 17 gün içerisinde Singapur ve Vietnama geçen grip salgını, üç ayın sonunda Filipinler, Hindistan, Avustralya, Avrupa ve Amerika'ya yayılmıştır.

Tarihin bir diğer ölümcül grip salgını ise 1956 yılında görülmüştür. Asya Gribi olarak adlandırılan bu salgın, H2N2 alt tipi olarak dünyanın birçok farklı noktasında 1 ile 4 milyon arasında insanın ölümüne sebep olmuştur.

1918'deki grip pandemisi ise ispanyol gribi olarak anılır. H1N1 virüsünün tehlikeli bir alt türü hastalığa neden olmuştur. 1918 ve 1920 yılları arasında dünya üzerinden yayılan grip salgını dünya nüfusunun üçte birinden fazlasını enfekte ederek 20 ile 50 milyon arasında insanın ölümüne sebep olmuştur. Dünyada 500 milyondan fazla kişiye bulaşmıştır.

7. Kolera

Kolera, dünyanın en ölümcül salgınları arasında adını yakın tarihte duyurmuştu. Hastalık, vibrio cholerae bakterisi ile kontamine olmuş yiyecek ya da su gibi gıdaların yenilmesi ve içilmesi sonucunda bulaşmaktadır. İnce bağırsak hastalığına neden olan virüs, ishal, kusma ve kas kramplarına neden olur.

Uluslararası alanda halk sağlığı açısından küresel bir tehdit haline gelen bu salgın, ortaya çıktığı günden bu yana milyonlarca kolera vakası ile binlerce can almıştır.

İlk olarak 1817-1824 yılları arasında Asya ve Avrupa'da patlak veren bu salgın, 1899 ile 1923 yılları arasında ortalama 1.500 kişinin ölümüne sebep olmuştur. Dünyanın en korkunç kolera salgınları ise 1917'de Japonya'da, 1826'da Moskova'da ve 1831 yılında Berlin, Paris, Londra'da görülmüştür.

8. Ebola

Batı Afrika Ebola salgını olarak da adlandırılan bu hastalık, ilk olarak Aralık 2013 tarihinde Gine'de başlayıp Liberya, Sierra Leone başta olmak üzere Batı Afrika ülkelerinin birçoğuna yayılmıştır. Salgının en büyük sonuçları 2015-2016 yılları arasında Batı Afrika'yı tahrip etmesiyle görünmüştür. Batı Afrika Ebola salgınına bağlı olarak toplamda 28.600 vaka ve 11.325 ölüm meydana gelmiştir.

Ortalama ölüm oranı %50 olarak açıklanan ebola virüsüne karşı halen aşı bulma çalışmalarına devam edilmektedir.

9. H1N1 Domuz Gribi Salgını

Dünyanın en ölümcül salgın hastalıkları arasında yer alan H1N1 Domuz Gribi, 2009 yılında yeniden ortaya çıkarak yüzbinlerce insanın ölümüne sebep olmuştur. Tarihte yaşanmış salgın hastalıklar göz önüne alındığında domuz gribinin ilk olarak 1957 ile 1958 yılları arasında ortaya çıktığı ve 2 milyondan fazla insanı öldürdüğü bilinmektedir.

H1N1 influenza virüsünün neden olduğu domuz gribi, Mart 2009'da Meksika'nın merkezinde yaşayan bir vatandaşı enfekte etmesiyle yayılım göstermişti. Aradan geçen bir ayın sonunda Nisan ayında Kaliforniya'ya ulaşan domuz gribi, 10 yaşında bir çocuğa bulaşmıştı. Hemen ardından tüm dünyaya hızla yayılmaya başlayan bu salgın, dünya genelinde yüzbinlerce kişinin ölümüne neden oldu.

10. SARS

Şiddetli akut solunum sendromu (SARS), ilk olarak 2002 ile 2004 yılları arasında Asya ve Kanada'da ortaya çıkmıştır. Kısa süre içerisinde birçok ülkeye yayılan bu salgın, bir çeşit koronavirüs olarak adlandırılmaktadır. Adına SARS Cov-1 de denmektedir.

Salgın 29 farklı ülkeye yayılarak 8 bin kişiye bulaştı. Zaman içinde dünya çapında 774 kişinin ölümüne neden oldu. Tıpkı 2019'da yaşanan yeni tip koronavirüs (COVID-19) gibi ateş, titreme ve pnimoni (zatürre) gibi belirtiler göstermektedir.

İlk olarak Kasım 2002'de Çin'de ortaya çıkan SARS virüsü, araştırmacılara göre çok daha fazla vaka ve ölüme neden olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ise SARS'ın ölüm oranını %10,9 olarak açıklamaktadır.

Pandemi Nedir?

Pandemi dünyada birden fazla ülke ve kıtayı etkilemeyen salgın hastalıklara verilen isimdir. Hastalık pandemi ilan edildikten sonra hastalıktan korunma yöntemleri uygulanır, hastalığın yayılımının azaltılabilmesi için çeşitli yollara başvurulur. Bir hastalığın pandemi ilanını Dünya Sağlık Örgütü yapabilir.

En çok öldüren salgın hastalık hangisidir?

En çok öldüren salgın hastalık veba olarak bilinir. Antonius, justinianus ve kara veba 100 milyonlara ulaştığı düşünülen sayıda kişiyi öldürmüştür. Bu yüzden en çok bilinen ve en çok korkulan salgın hastalıklardan biridir. Günümüzde veba olma oranı çok düşüktür ve vebanın tedavisi bulunmaktadır.

Bulaşıcı hastalık nedir?

Bulaşıcı hastalık vücuda dışarıdan gelen mikroorganizma ya da toksinlerin neden olduğu hastalıklardır. Virüs, bakteri ve parazit kaynaklı hastalıklar buna örnek verilebilir. Bazı hastalıklar kan ve cinsel yolla bulaşırken bazı hastalıklar temas ve solunum yoluyla da bulaşabilmektedir. En çok yayılanları solunum ve temas yoluyla bulaşan hastalıklardır.

Hastalığın bulaşma yolları nelerdir?

Hastalıklar sinek gibi canlı ısırıkları, hayvan teması, cinsel yol, su, besin, temas ve hava yolu gibi etkenlerle bulaşmaktadır. Bu etkenlerin bulaştırdığı hastalıklar bulaşıcı hastalıklar olarak bilinir. Genelde virüs, bakteri ve parazitlerin neden olduğu hastalıklardır.

Cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar nelerdir?

Cinsel ilişkiyle bulaşan hastalıklar arasında sifiliz, bel soğukluğu, AIDS, herpes, hepatit B ve HPV'dir. Bu hastalıklardan bazılar tedavi edilebilirken bazılarının tedavisi mümkün olmayabilir. Bunun için cinsel ilişkilerde dikkatli olunmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.