Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir, Çeşitleri Nelerdir?

 Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir?

Dürtü kontrol bozukluğu kişinin çevreye ya da kendisine yönelik zararlı eylemleri yapmak için dayanılmaz bir istek duyması ve bu eylemleri gerçekleştirirken keyif alması durumudur. Psikolojik bir rahatsızlık olan dürtü kontrol bozukluğunun görülen ana dürtüye göre birçok farklı çeşidi bulunur. Hastalık tedavi edilmezse kişinin yaşamı olumsuz etkilenir.

Dürtüler kişileri farklı hareketlere sürüklemektedir. Bu dürtüler, dayanılmaz bir istek, haz ve doyum isteyen hareketlerden oluşmaktadır. Kişi, kendisi ya da başkaları için zararlı olabilecek eylemleri yapma isteği duyar. Bu olumsuz dürtüler normal insanların aklına gelmez ya da geldiğinde de normal kişi bu dürtüyü yapmaması gerektiğini bilir. Ancak dürtü kontrol bozukluğu yaşayan kişiler mantıklı düşünerek kendini durduramaz.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Dürtü kontrolü bozukluğunun birçok farklı çeşidi bulunur. Bu çeşitler hastada görülen dürtüye göre farklılık gösterir. Dürtü kontrol bozukluğu çeşitleri arasında kleptomani, trikotillomani, onyomani, piromani, patolojik kumar ve seks bağımlılığı bulunur. Bu hastalıklar farklı bulgular göstererek, farklı sebeplerden kaynaklanmaktadır.

İşte dürtü kontrol bozukluğu çeşitleri:

1. Kleptomani

Kleptomani, çalma hastalığı olarak da bilinmektedir. Bu hastalık kişinin ihtiyacı olmadığı halde, parasal değeri olan ya da olmayan nesneleri çalma durumudur. Kleptomani hastaları çalma eylemini gerçekleştirdikten sonra haz ve rahatlama hisseder. Çalınan eşyaların hastaya bir faydası yoktur; bu sebeple çalınan şeyler yerine konabilir, atılabilir ya da birine verilebilir. Amaç o eşyaya sahip olmak değil, çalma eylemini gerçekleştirmektir.

Kleptomani tedavisinde genel olarak ilaç tedavi, psikoterapi ve davranışçı psikoterapi uygulanmaktadır. Bu tedaviler birlikte ya da ayrı ayrı uygulanabilmektedir. Öncelikle hastanın hasta olduğunu kabul etmesi ve psikiyatristlere başvurması gereklidir.

2. Piromani

Piromani, yangın çıkarma hastalığı olarak adlandırılmaktadır. Hastalar planlayarak istekli bir şekilde yangın çıkarırlar. Bu kişilerde ateşi hayranlıkla izleme, ateş ile ilgili eşyalara ilgi duyma sık görülür. Ayrıca yangındaki can ve mal kayıplarını umursamazlar. Çıkardıkları yangın sonrası büyük bir haz ve doyum hissederler. Genelde çocuk yaşlarda başlayan rahatsızlık erkeklerde daha çok görülür.

Piromani tedavisinde bilişsel davranışçı terapi yöntemleri kullanılabilir. Hastaya kendisindeki dürtülerin nedenini öğrenir, ateşle ilgili olmayan hisleri ile yüzleşir ve onları serbest bırakır.

3. Patolojik Kumar

Patolojik kumar, bireyin kumar oynamaya karşı büyük bir haz ve dayanılmaz bir dürtü duyması durumudur. Hastalar kumar oynamak için kullanılacak parayı temin etmek için uzun uğraşlarda bulunabilirler. Kumar oynamak için farklı yollara başvururlar. Bu durum erkelerde, ailesinde kumar bağımlılığı olan kişilerde ve alkoliklerde daha sık görülmektedir. 

Patolojik kumar tedavisinde ilk olarak bu duruma neden olan etkenler ortadan kaldırılmalıdır. Bu duruma sebebiyet veren ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Daha sonra ise tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Tedavi yöntemlerinde psikoterapi, grup terapisi ve ilaç tedavisi uygulanmaktadır. 

4. Trikotillomani

Trikotillomani, saç yolma hastalığı olarak bilinmektedir. Bu kişiler kendi saçlarını gözle görülür şekilde ve büyüklükte yolmaktadırlar. Saçlar koparıldıkça hasta haz ve rahatlama hisseder. Farkında olmadan saçlarını yolan bu kişiler zamanla tamamen kel bile kalabilir. Hastalarda saçlarını yolduklarını inkar etme davranışı da sık sık görülür. Rahatsızlık genelde kadınlarda görülür.

Trikotilomani hastalığı tedavisinde psikoterapi ve ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Bu hastalıkta erken teşhis önemlidir. Genelde çocukluk döneminde ortaya çıkan bir hastalık olduğu için ileri ki yaşlarda yaşanmaması için tedavi edilmesi gerekmektedir.

5. Onyomani

Onyomani alışveriş bağımlılığıdır. Bu durum takıntılı ve dürtüsel davranışlardan oluşmaktadır. Kişinin ruh hali bu durumda önemlidir. Kişinin kendini mutsuz, hüzünlü ve kızgın hissettiği zamanlarda görülür. Kontrolsüz bir şekilde alışveriş yapan kişi, kendini güçlü ve mutlu hissetmektedir. Rahatsızlık ruhsal, sosyal ve biyolojik nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. 

Onyomani tedavisinde, genellikle ilaç ve psikoterapi uygulanmaktadır. İlaç tedavisi uzun sürelidir. Bazı vakalarda ise grup terapileri uygulanmaktadır. Kişinin zihinsel meşguliyetinin azalmasını sağlanmaktadır. 

6. Seks Bağımlılığı

Seks bağımlılığı, aşırı seks ve mastürbasyon yapma isteğine engel olamama olarak tanımlanan bir hastalıktır. Bu kişiler cinsel birliktelik yaşayacakları kişilerde seçici olarak davranmazlar. Tek eşli bir ilişki sürdüremezler. Sürekli cinsellikle alakalı durumlar düşünmektedirler. Genellikle sevgiden yoksun kişilerde bu durum görülmektedir. Aynı zamanda çocukluğunda cinsel tacize maruz kalan kişilerde sıklıkla görülen bir hastalıktır.

Seks bağımlığının tedavisi için öncelikle hastalığın nedenleri araştırılır. Altta yatan bir neden, depresyon ya da travma varsa önce buna yoğunlaşılır. Psikoterapi teknikleriyle hastanın sorunları ortadan kaldırılmaya çalışılır. 

7. Aralıklı Patlayıcı Bozukluk

Aralıklı Patlayıcı Bozukluk kişinin kendine, başkalarına ve çevreye zarar verme dürtüsüdür. Kişi insanlara ve nesnelere ciddi zararlar verebilir. Bu saldırılar durdurulamayabilir. Rahatsızlık hem yapısal hem de çevresel faktörlerden kaynaklanıyor olabilir. Erken yaşta şiddete maruz kalan ve şiddet dolu bir ailede büyüyen insanlarda daha çok görülür.

Aralıklı patlayıcı bozukluk tedavisinde psikiyatri ilaçları ve psikoterapi yöntemleri kullanılır. Öfke yönetimi programları da hastalar üzerinde işe yaramaktadır.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Neden Olur?

Dürtü kontrol bozukluğu nedenleri arasında genetik yatkınlık, çevresel faktörler, travmalar ve hormonlar bulunur. Genelde tek bir neden sayılmaz. Birçok dürtü kontrol bozukluğunun farklı nedenleri aynı anda bulunabilir. Uzmanlar teşhisten önce hastalığın nedenlerini araştırır. Kişinin geçmiş yaşamı bu noktada büyük önem taşımaktadır. Nedenlerin belirlenmesinin ardından sağlıklı bir tedavi sürecine geçilebilir.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Dürtü kontrol bozukluğu tedavisinde psikiyatri ilaçları, psikoterapi yöntemleri, grup terapisi, öfke kontrol programları ve bilişsel davranışçı terapi kullanılır. Ana dürtü ve hastalık çeşidine göre tedavi planlaması değişiklik gösterebilir. Bozukluğun neden kaynaklandığı da tedavi yöntemini etkilemektedir. Örneğin sebep bir travma ise öncelikle travmanın uzman psikiyatristler tarafından çözülmesi gerekir.

Dürtü bozukluğu nasıl anlaşılır?

Dürtü bozukluğunu anlamak için zararlı ve günlük hayatı etkileyen davranışları yapmak için engellenemeyen bir istek duyulup duyulmadığına bakılabilir. Bu davranışları yaptıktan sonra haz ve rahatlama duymak da en büyük belirtidir. Bu tür davranışlarınız varsa vakit kaybetmeden uzman bir psikolog ya psikiyatriste başvurmanız gereklidir.

Dürtü kontrol bozukluğu geçer mi?

Dürtü kontrol bozukluğu tedavisi mümkün olan bir rahatsızlıktır. Birçok kişi uzman yardımı aldıktan sonra düzelme eğilimi gösterir. Burada önemli olan tedaviye istekli olmak, doktora güvenmek ve tedaviyi aksatmamaktır. Böylece tedavi başarıya ulaşabilir, kişi sağlıklı ve mutlu yaşamına geri dönebilir.

Dürtü bozukluğu tedavi edilmezse ne olur?

Dürtü kontrol bozukluğu tedavi edilmezse hastaya büyük sorunlar yaratabilir. Hastanın çevresindeki insanlar giderek azalır, kişisel ilişkiler olumsuz etkilenir. Yapılan davranışlar nedeniyle kişi işini kaybedebilir, hayatına devam edemeyebilir. Maddi ve yasal sorunlar ortaya çıkabilir. Ayrıca bazı dürtü bozuklukları hastanın kendisi ve başkaları için hayati risk de oluşturabilir.

Dürtü kontrol bozukluğu olan çocuğa nasıl davranmalı?

Dürtü kontrol bozukluğu olan çocuklara karşı sabırlı olmak önemlidir. Ona kızmak yerine anlayışlı olmak, onu dinlemek ve yumuşak davranmak olumlu etkiler yaratabilir. Çocuğun tedavisini aksatmamak da son derece önemlidir. Çocuklarda dürtü kontrol bozukluğunda erken müdahale tedavinin süresini kısaltır ve başarı oranını artırır.

Kleptomanlar ne çalar?

Kleptomaniler maddi değeri fark etmeksizin her şeyi çalabilirler. Amaç sadece çalma eylemini gerçekleştirmektir, çalınan nesnenin hiç bir önemi yoktur. Bunu kendilerine fayda sağlamak adına yapmazlar, çaldıkları şeyi sonradan geri de verebilirler. Tedavi edilmediği takdirde yapılan çalma eylemleri sosyal yaşamı etkiler, yasal sorunlar doğurabilir.

Ateş yakma hastalığı nedir?

Ateş yakma hastalığına piromani denir. Piromani hastası kişiler yangın çıkarmaktan büyük bir zevk alırlar. Bu durum hayati riskler de oluşturabilir ancak hastalar riskleri önemsemez. Yangın çıkardıkça mutluluk duyarlar ve rahatlama hissederler. Yangında kaybedilen insanlar ve nesneler hastaları olumsuz etkilemez.