Elektronik Sigara Hastalığı EVALI Nedir?

Elektronik sigaralar, son zamanların en meşhur sigara alternatiflerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Batarya, buharlaştırıcı ve likit sıvıyla karşımıza çıkan bu e-sigaralar, içerisindeki tatlandırıcılarla birlikte sıkça tercih ediliyor. Özellikle, sigarayı bırakanlar tarafından büyük ilgi kazandığını söyleyebiliriz. Ancak, yeni bir hastalık olarak karşımıza çıkan EVALI, bir elektronik sigara hastalığı olarak belirtilerini göstermeye başladı.

Elektronik Sigaranın Görünmeyen Tehlikeleri

EVALI, ilk kez 2019 yılında ABD'de yaygın şekilde görülmeye ve rapor edilmeye başladı. O günden bugüne dünya çapında büyük dikkat çektiğini söyleyebiliriz. Herkesin elinden düşürmediği elektronik sigaralar da akciğer sağlığı için büyük olumsuz etkiler yaratıyor. Bir elektronik sigara hastalığı olarak karşımıza çıkan EVALI hakkında detaylı bir araştırma yaptık. EVALI'nin ne olduğu, ne zaman ortaya çıktığı, belirtileri ve tedavi süreciyle ilgili tüm bilgilere yazımızdan ulaşabilirsiniz.

EVALI (Elektronik Sigara Hastalığı) Nedir?

EVALI, öncelikle bir elektronik sigara hastalığı olarak belirtilerini göstermeye başladı. Elektronik sigara veya benzeri vaping ürünlerinin kullanımıyla ilişkilendirilen bu hastalık, akciğer hasarı türü olarak karşımıza çıkıyor. Aynı zamanda hastalığın, 2019'da ABD'de başlayan bir salgın sırasında öne çıkarak, birçok ülkede benzer vakalar rapor edildiği gözlemleniyor. Belirli semptomlara neden olan hastalığın, bazı vakalarda ciddi akciğer hasarına neden olduğu görülüyor.

EVALI vakalarının çoğu, vaping ürünlerinde bulunan nikotin ve THC gibi maddelerle ilişkilendiriliyor. Ancak, hastalığın tam nedeni hala tam olarak anlaşılmamakla birlikte, araştırmaların devam ettiğini görüyoruz. Bu nedenle, elektronik sigara ve vaping ürünlerinin kullanımının potansiyel sağlık riskleri konusunda dikkatli olunması gerektiğini söyleyebiliriz.

EVALI(Elektronik Sigara Hastalığı) Ne Zaman Ortaya Çıktı?

EVALI (Elektronik Sigara Hastalığı), öncelikle 2019'un başlarında ABD'de birçok akut solunum problemi ve akciğer yaralanmasıyla teşhis konulan hastalar sayesinde fark ediliyor. İlk vakaların ortak özelliği ise hastaların buharlaştırıcı ürünler veya elektronik sigaralar kullanmış olmalarıydı. Sağlık yetkilileri, artan vakaları incelemeye alarak, elektronik sigara veya benzeri ürünlerin kullanımının bu akciğer yaralanmalarıyla ilişkili olabileceğini düşünmeye başladı.

Yapılan çalışmalar sonucunda EVALI vakalarının çoğunun, elektronik sigaraların içerdiği maddelerle ilişkili olduğunu ortaya koyuldu. Özellikle, THC gibi maddeler içeren nikotin dışı elektronik sigara kartuşlarının kullanımıyla sık sık bağlantılı bulunduğunu görülüyor. EVALI'nin kesin nedeni henüz belirsiz olsa da, yapılan araştırmalar, elektronik sigaralardaki kimyasal maddelerin veya katkı maddelerinin potansiyel tetikleyici faktörler olabileceğini düşündürüyor. Bu nedenle, elektronik sigara kullanımının sağlık üzerindeki etkilerini anlamak ve önlem almak için daha fazla araştırma ve dikkat gerekiyor.

EVALI(Elektronik Sigara Hastalığı) Neden Olur?

EVALI hastalığının kesin nedenleri tam olarak belirlenmedi. Ancak, çeşitli faktörlerin hastalığı ortaya çıkarma konusunda etkili olduğu gözlemleniyor. Kesin bir veri olmasa da gözlemlenen nedenler şu şekilde karşımıza çıkıyor;

• Elektronik sigaraların içeriğinde bulunan kimyasal maddelerin EVOLI gelişiminde rol oynadığı gözlemleniyor. Özellikle nikotin, THC (tetrahidrokanabinol) gibi psikoaktif maddeler ve diğer tatlandırıcılar veya katkı maddeleri, EVALI'nin gelişiminde rol oynayabilir. Bu kimyasalların bazıları, akciğerlerde tahrişe veya hasara neden olma ihtimali yüksektir.
• Bazı EVALI vakalarının, düşük kaliteli veya yasadışı olarak satılan vaping ürünlerinin kullanımıyla ortaya çıktığı gözlemleniyor. Bu ürünlerdeki kalite ve güvenlik standartlarının düşük olması, potansiyel olarak zararlı kimyasalların veya kontaminasyonun ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Elektronik sigaraların yanlış kullanımı veya likit dolumu da EVALI'ye katkıda bulunuyor. Özellikle, cihazların uygun olmayan şekilde doldurulması veya aşırı kullanılması, sağlık risklerini artırma konusunda büyük bir neden olarak karşımıza çıkıyor.
• Bazı bireysel faktörlerin de EVOLI hastalığını ortaya çıkardığı gözlemleniyor. Örneğin, genetik yatkınlık bunlardan biridir. Eğer, ailenizde akciğer hastalıkları görülüyorsa, bu tür hastalıkların riski daha büyüktür. Önceden mevcut olan akciğer sorunlarının da EVALI riskini artırabileceği düşünülüyor.

EVALI(Elektronik Sigara Hastalığı) Belirtileri Nedir?

EVALI belirtileri ani şekilde ortaya çıkabilir. Bu tür belirtiler gözlemlediğinizde mutlaka uzman bir doktora danışmalısınız. Bu sayede belirtilerin nedenini öğrenebilir, uzman doktorunuzun sunduğu yönergeleri yerine getirebilirsiniz. Hastalığın adı oya da türü ne olursa olsun, sağlığınız için son derece önemli olan bu belirtileri es geçmemek ve uzman doktora danışmak önemlidir. EVALI hastalığının genel belirtileri ise şu şekilde gözlemleniyor;

• Nefes Darlığı: Aniden başlayan veya artan nefes darlığı hissi ciddi bir belitidir. Bu tür belirtileri gözlemlediğinizde, uzman doktora danışmalısınız.
• Göğüs Ağrısı: Göğüs bölgesinde ağrı veya rahatsızlık hissi de ENVALI belirtileri arasında yer alıyor.
• Öksürük: Şiddetli veya sürekli öksürme de belirtiler arasında yer alıyor.
• Nefes Alma Güçlüğü: Solunum sırasında zorluk çekme veya hızlı nefes alma durumu meydana gelebilir.
• Yorgunluk: Halsizlik hissi genellikle aktivitelerden sonra artış gösterebilir. Enerji kaybı ve yorgunluk, EVALI belirtileri arasında yer alıyor.
• Ateş: Ani başlayan ve yüksek ateş, bazen ateş nedeniyle titreme gibi nedenler de ENVALI hastalarında sıkça görülen belirtiler arasında yer alıyor.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Bazı vakalarda, mide bulantısı ve kusma gibi belirtilerin gözlemleniyor.

Madde Bağımlılığı Nedir?

EVALI(Elektronik Sigara Hastalığı) Nasıl Teşhis Edilir?

EVALI(E-cigarette or Vaping product use-Associated Lung Injury), doktorunuz tarafından birçok test ve yönerge sonucunda tespit edilir. Belirtiler sonucunda doktorunuza danıştığınızda, semptomların incelendiği, değerlendirildiği ve muayene sürecine geçildiği görülüyor. Ardından laboratuvar testleri, görüntüleme testleri ve diğer önemli testler sonucunda EVALI teşhisi konulabilir. Sizler için teşhis edilme aşamasını şu şekilde sıralayabiliriz;

• İlk olarak semptomlar incelenir ve değerlendirilir. Bu aşamada hastanın semptomlarına ve geçmiş elektronik sigara veya vaping ürünlerini kullanma alışkanlıklarına dair detaylı bir öykü alınıyor. Bu, hastanın ne tür vaping ürünleri kullandığını, ne kadar süredir kullandığını ve semptomların ne zaman başladığını içerebilir.
• Fiziksel muayene sürecine geçiliyor. Bu durumda, bir sağlık uzmanı, hastanın solunum durumunu değerlendirmek için bir fizik muayene yapıyor. Aynı zamanda, nefes alma hızı, kalp atışları, oksijen saturasyonu ve göğüs muayenesi muayenesi de yapılır. Uzman doktor bu konuda gerekli muayene aşamasını yerine getirir.
• Doktorunuz uygun görürse kan testleri ve diğer laboratuvar testlerini yapabilir. Hastanın akciğer fonksiyonlarını değerlendirmek ve diğer potansiyel nedenleri dışlamak için yapılabilir. Bu testler ile enfeksiyon belirtileri veya akciğer hasarı göstergeleri aranır.
• Görüntüleme testleri de yapılabilir. Göğüs röntgeni veya bilgisayarlı tomografi (BT) taraması gibi görüntüleme testleri, akciğerlerdeki hasarı değerlendirmek ve diğer akciğer hastalıklarını dışlamak için kullanılabilir.
• Doktorunuz uygu bulduğu farklı testler de yapılabilir. Bazı durumlarda, bronkoskopi gibi daha invaziv testler veya akciğer biyopsisi gibi prosedürler de yapılıyor.

Uzman doktora danıştığınızda, muayene ve test sürecinden geçebilirsiniz. Bu şekilde hastalık teşhis edilir. Elbette belirtilere, sürece ve hastaya göre bu test ve süreçlerde değişim gözlemlenebilir. Ancaki genel olarak EVALI teşhis aşamaları bu şekildedir.

EVALI(Elektronik Sigara Hastalığı) Nasıl Tedavi Edilir?

EVALI hastalığının tedavi sürecinde öncelikle, semptomların şiddetinin azalması için gerekli önlemler alınıyor. Özellikle sigara kullanımını ve elektronik sigara kullanımını azaltmak ya da bırakmak, tedavi sürecinde son derece önemlidir. Tedavi süreci, teşhis edilen durum ve hastaya göre değişiklik gösterme ihtimali vardır. Buna ek olarak, destekleyici tedaviler uygulanması da mümkün.

Tedaviler arasında, solunum cihazları oksijen tedavisi gibi rahat nefes almaya yardımcı olan tedaviler bulunuyor. Aynı zamanda doktorunuz, hidrasyon, ilaç tedavisi gibi birçok yönteme başvurabilir. Elbette bu tedaviler uzman doktor tarafından belirlenir ve her hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterebilir.

Elektronik Sigara Zararları Nedir?

Elektronik sigaraların sağlık açısından taşıdığı riskler ve içerdikleri bilinmeyen maddeler, günümüzde giderek artan bir endişe kaynağı haline geliyor. Bu sigaraların içeriğinde bulunan binlerce toksik maddeye dair net bir bilgiye sahip olmamak, tüketicilerin sağlık konusundaki belirsizliklerini artırıyor. Özellikle, nikotin içeriğinin kalp krizi ve damar tıkanıklığı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği düşünülüyor.

Elektronik sigaralar içerisinde 7000'den fazla zararlı madde bulunuyor. Bu yüzden, elektronik sigara ve zaping ürünlerinin, solunum yollarında sağlık risklerine neden olduğunu görüyoruz. Özellikle bağımlılık, beyin gelişimine olumsuz etki ve akciğer sorunlarıyla ön plana çıktığı gözlemleniyor. Elektronik sigaranın olası zararlarını ise şu şekilde sizlere sıralayabiliriz;

• Bronşiolitis Obliterans ("Patlamış Mısır Hastalığı"): Elektronik sigara dumanı, akciğerlerdeki hava keseciklerini koruyan makrofajların işleyişini bozarak zarar görmelerine neden oluyor. Bu durum, nefes darlığı ve öksürükle birlikte "patlamış mısır hastalığı" olarak adlandırılan bir akciğer hastalığına yol açma ihtimali olduğunu gözlemleniyor.
• Bağımlılık: Elektronik sigara da nikotin içerdiği için bağımlılığa yol açıyor. Nikotin, ödül sistemini harekete geçirerek beyinde dopamin salınımını artırarak, kullanıcının zevk almasını sağlıyor. Bu durum da elektronik sigara kullanıcılarının sigarayı bırakmalarını daha zor hale getiriyor.
• Beyin Gelişimi Üzerindeki Etkiler: Elektronik sigara içeriğindeki nikotin, ergenlik dönemindeki beyin gelişimini olumsuz etkiliyor. Gençlerin beyinleri, karar verme ve dürtü kontrolü gibi önemli işlevlerini henüz tam olarak gelişmiyor. Bu nedenle, nikotine maruz kalmanın, uzun vadede olumsuz etkilere yol açma ihtimali, ne yazık ki mevcut.
• Kısırlık: Elektronik sigara kullanımı, erkeklerde düşük sperm sayısına ve kadınlarda yumurta kalitesinin azalmasına neden olabilir. Bu durum, hamilelik planlayan çiftler üzerinde olumsuz etkiler yaratır.
• Hamilelik ve Bebek Gelişimi Üzerindeki Etkiler: Elektronik sigara kullanımı, hamilelik sırasında bebeğin gelişimini olumsuz etkiliyor. Çünkü, içerisindeki nikotin, bebeğin beyin gelişimini etkileyebilir ve akciğerlerinde kalıcı hasara neden olabilir.
• Kalp ve Damar Hastalıkları: Elektronik sigara kullanımının, kalp krizi, koroner arter hastalığı ve felç geçirme riskini artırma ihtimali vardır. Çünkü, nikotin, kan damarlarının sertleşmesine neden olduğu ve oksijenli kanın kalbe ve diğer vücut bölgelerine gitmesini engellediği gözlemleniyor.
• Akciğer Sorunları: Elektronik sigara dumanı, astım ve kronik akciğer hastalığı gibi akciğer iltihaplarına yol açıyor. Kimyasal maddeler ve partiküller, akciğerlerde tahrişe neden olabilir ve uzun vadede kanser riskini artırabilir.
• Diş Sağlığı Üzerindeki Etkiler: Elektronik sigara kullanımının, diş ve diş etleri üzerinde olumsuz etkilere sahip olduğu gözlemleniyor. Bu, bakteri üretiminin, ağız kuruluğu, diş eti iltihabı ve genel tahriş gibi sorunların ortaya çıkarması mümkün.

Elektronik Sigara Geleneksel Sigaradan Zararlı Mı?

Elektronik sigara 7000'den fazla zararlı madde içeriyor. Özellikle sigarayı bırakanların ilk tutunduğu cihazlardan biri olduğunu görüyoruz. Ancak, elektronik sigaralar hiç masum değil. Bu konuda Prof. Dr. Erkan Ceylan, "Elektronik sigara, içerdiği propilen glikol ile akciğer üzerinde önemli tahriş edici özelliğe sahip. Sigaraya oranla çok daha küçük partiküller üreten elektronik sigaranın akciğere ulaşma ve tahrip gücü daha fazla. Nikotinin öldürücü dozu 10-60 mg. 2010-2014 arasında zehirlenme olguları yüzde 0.3'ten yüzde 41'e yükseldi" diyor. Henüz net sonuçlar görmesek de elektronik sigaranın da en az geleneksel sigaralar kadar zararlı olduğunu söyleyebiliriz.