Emboli Nedir, Neden Olur, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Kan dolaşımında taşınan bir madde parçası olan emboli ile bir arterin tıkanması durumu olan embolizmin, belirtileri nelerdir? Embolizm tipleri ve tedavisi hakkında daha detaylı bilgiyi sizin için araştırdık, içeriğimizde sıraladık.

Emboli Nedir?

Emboli, kan dolaşımında dolaşan bir maddenin damarların içerisinde sıkışması sonucu oluşan tıkanıklıklara verilen genel bir isimdir. Bu tıkanıklık nedeniyle kan akışı engellenir ve dokulara besin ve oksijen taşıyan damarların tıkanması sonucu o bölgedeki dokular hasar görür. Emboli genellikle kan pıhtıları, yağ parçacıkları, hava kabarcıkları veya tümör hücreleri gibi çeşitli maddelerden oluşabilir.

Embolizm ya da emboli kan damarlarında bulunan ve embolus diye tanımlanan bir maddenin sürüklenerek bir arteri yani damarı tıkaması durumudur. Emboli farklı maddelerden oluşabilir fakat genellikle kan pıhtısından oluşur. Embolizm oluşturabilecek diğer maddeler arasında hava kabarcığı, tümör parçası, bakteri, kemik iliği ve kolesterol ve yağ öbeği bulunur.

Emboli Çeşitleri Nelerdir?

Emboli çeşitleri damar tıkanmasının yerine ve bulunduğu bölgeye göre farklılık gösterir. Birçok çeşidi olabilir ancak en sık görülen çeşitleri pulmoner emboli, beyin embolisi, retinal emboli ve yağ embolisidir.

Emboli çeşitleri şunlardır:

1. Pulmoner Emboli (Akciğer Embolisi)

Pulmoner Emboli en sık görülen emboli tiplerinden biridir. Bir parça ya da kan pıhtusının akciğeri besleyen bir arteri tıkamak için kalp üzerinden taşınması sonucunda meydana gelir. Tıkanma yüzünden kirli kan temizlenebilmek için akciğere gidemez. Bu durum vücutta hızla oksijen seviyesini düşmesine neden olur. Tüm organları etkileyen bu durum hayati risk taşır.

2. Beyin Embolisi

Beyin embolisi beyne giden damarlarda meydana gelen tıkanıklıktır. Hava, kan pıhtısı ve yağ parçalarının neden olabileceği riskli bir durumdur. Hızlı gelişen bu durum beyin hasarına neden olarak ölüme sebebiyet verebilir. Bu sebeple acil müdahale gerektirir.

3. Retinal Emboli

Retinal emboli retina ve göze giden damalarda meydana gelen tıkanıklıklardır. Diğer emboli türleri gibi yağ parçası, kan pıhtısı ve hava bu duruma neden olabilir. Damarın tıkanması bölgeye kan akışını azalttığı için hücreler ölür ve görme sorunları ortaya çıkar.

4. Yağ Embolisi

Yağ embolisi damar içinde dolaşan yağ parçacıkları ya da kemik iliğinden kaynaklanan ve damarların tıkanmasına neden olan bir durumdur. Genelde obezite sorununa sahip hastalarda ve kemik kırıklarından sonra görülür. Kemikten sızan kemik iliği damarları tıkayabilir.

Emboli Neden Olur?

Emboli, kan dolaşımında dolaşan bir maddenin damarların içinde tıkanıklığa neden olmasıyla ortaya çıkar. Bu durumun oluşmasının arkasında farklı nedenler yatabilir ve emboli türüne göre çeşitli etkenler tetikleyici rol oynayabilir. İşte emboli nedenlerinin ana hatlarıyla açıklaması:

1. Tromboz (Trombotik Emboli)

Tromboz, kan damarlarında kan pıhtılarının (trombüs) oluşmasıdır ve embolinin en yaygın nedenidir. Kan pıhtıları, genellikle venöz sistemde ortaya çıkar ve bacaklarda derin ven trombozu (DVT) olarak bilinen duruma yol açabilir. DVT, kan pıhtısının damardan koparak kan dolaşımıyla akciğerlere taşınması sonucunda akciğer embolisi olarak adlandırılan ciddi bir komplikasyonla sonuçlanabilir.

2. Yağ Embolisi

Çoğunlukla kırık kemiklerin veya travmatik yaralanmaların sonucunda, kemik iliğindeki yağın dolaşıma karışmasıyla yağ embolisi gelişir. Bu durum, genellikle uzun kemik kırıklarında ortaya çıkar ve büyük kemiklerin kırılmasının ardından yağ parçacıkları kan dolaşımına geçer. Yağ embolisi, akciğerleri etkileyerek akciğer hasarına veya diğer organlara zarar verebilir.

3. Hava Embolisi

Hava embolisi, vücutta dolaşım sisteminde anormal miktarda hava kabarcığının oluşmasıyla meydana gelir. Cerrahi işlemler, yaralanmalar veya travmalar sırasında açılan bir damar veya yara yoluyla havanın dolaşıma karışması sonucu gelişebilir. Büyük miktardaki hava kabarcıkları, kan akışını engelleyerek organlara hasar verebilir.

4. Tümör Embolisi

Kanser hücreleri, tümör oluşturan dokulardan koparak kan dolaşımına karışabilir. Bu kanser hücreleri, vücudun farklı bölgelerine yayılarak yeni tümörlerin oluşumuna neden olabilir. Tümör embolisi, kanserin ilerlemesini ve yayılmasını hızlandırabilir.

5. Aterosklerotik Plaklar (Aterotrombotik Emboli)

Ateroskleroz, arter duvarlarında birikerek daralmaya ve sertleşmeye neden olan yağ, kolesterol ve diğer maddelerin oluşturduğu plakların oluşmasıdır. Bu plaklar zamanla arterlerin iç yüzeyine yapışabilir ve aterotrombotik emboli oluşumuna yol açabilir.

6. Amniyotik Sıvı Embolisi

Gebelik sırasında nadiren ortaya çıkabilen amniyotik sıvı embolisi, anne rahmindeki amniyotik sıvının doğum veya amniyosentez gibi prosedürlerle ana dolaşıma geçmesi sonucu oluşur. Bu durum nadir olsa da, ciddi sonuçlara yol açabilir.

Emboli Belirtileri Nelerdir?

Emboli, kan dolaşımında tıkanıklığa neden olan bir durumdur ve belirtileri, embolinin tipine, büyüklüğüne ve yerleştiği bölgeye göre değişebilir. Emboli belirtileri genellikle ani bir şekilde ortaya çıkar ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Aşağıda, emboliye bağlı olarak ortaya çıkabilen yaygın belirtileri bulabilirsiniz:

Nefes Darlığı

Akciğer embolisi, en sık rastlanan emboli türlerindendir ve nefes darlığı emboli belirtilerinden biridir. Akciğer arterlerini tıkayan emboli, akciğerlere yeterli miktarda kanın ulaşmasını engeller ve nefes alıp verme zorluğu yaşanır. Özellikle derin nefes alırken veya fiziksel aktivite sırasında nefes darlığı hissedilebilir.

Göğüs Ağrısı

Akciğer embolisi ve aterotrombotik emboli, göğüs ağrısı ile ilişkilendirilebilir. Göğüs ağrısı, sıkışma, yanma, baskı veya sıkıntı şeklinde hissedilebilir ve genellikle solunumla veya fiziksel aktiviteyle artar. Bu belirti, kalp veya akciğerlerdeki kan dolaşımının etkilenmesiyle ortaya çıkabilir.

Ani Şiddetli Nörolojik Semptomlar

Beyin embolisi, beynin bir kısmını besleyen damarlarda tıkanıklığa neden olabilir ve ani, şiddetli nörolojik semptomlara yol açabilir. Bu semptomlar arasında ani başlayan şiddetli baş ağrısı, yüzde uyuşma veya güçsüzlük, konuşma bozukluğu ve dengesizlik sayılabilir.

Kalp Ritim Bozuklukları

Kalbin kan pıhtılarından etkilenmesi durumunda, kalp ritim bozuklukları meydana gelebilir. Bu durum, çarpıntı, düzensiz kalp atışı veya ani baygınlık hissi şeklinde kendini gösterebilir.

Uzuvlarda Şişme ve Ağrı

Tromboemboli, bacaklardaki venlerde oluştuğunda derin ven trombozu (DVT) olarak adlandırılır. DVT, bacaklarda şişme, hassasiyet ve ağrıya neden olabilir. Eğer DVT'den kopan bir trombüs akciğerlere ulaşırsa, akciğer embolisi belirtileri de görülebilir.

Emboli Tedavisi Nasıl Yapılır?

Emboli, kan dolaşımında tıkanıklığa neden olan ciddi bir durumdur ve tedavisi, embolinin tipine, büyüklüğüne, nedenine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Emboli tedavisi, genellikle hastanın semptomlarının şiddetine ve embolinin potansiyel komplikasyonlarına göre acil veya planlı bir şekilde uygulanır. İşte emboli tedavisinde sıkça kullanılan yöntemler:

Antikoagülan (Kan Sulandırıcı) İlaçlar

Tromboz ve emboli tedavisinde en yaygın kullanılan yöntem, kan pıhtılarının büyümesini ve yeni pıhtıların oluşmasını önlemek için antikoagülan ilaçların kullanılmasıdır. Bu ilaçlar, kanın pıhtılaşma mekanizmasını yavaşlatarak mevcut pıhtıların büyümesini durdurur ve yeni pıhtıların oluşmasını engeller. Hastanın durumuna ve embolinin türüne bağlı olarak, antikoagülan ilaçlar tablet, enjeksiyon veya damar içi infüzyon şeklinde uygulanabilir.

Trombolitik (Pıhtı Eriten) Tedavi

Emboli büyük ve ciddi bir tıkanıklığa neden olmuşsa, doktorlar trombolitik ilaçlar kullanabilir. Trombolitik ilaçlar, kan pıhtılarını çözmeye yardımcı olur ve tıkanıklığın giderilmesine yardımcı olabilir. Bu tedavi genellikle hastanın durumu acilse ve büyük bir risk söz konusuysa kullanılır.

Embolektomi (Tıkanıklık Çıkarılması)

Trombolitik tedavi veya antikoagülan ilaçlar yeterli olmayabilir, özellikle büyük embolilerde veya akut durumlarda. Bu durumlarda, doktorlar cerrahi olarak tıkanıklığı çıkarmak için embolektomi prosedürü uygulayabilirler. Bu işlem genellikle embolinin büyüklüğüne ve yerleşim yerine bağlı olarak endoskopik veya radyolojik yöntemlerle gerçekleştirilir.

Filtre Takılması

Bazı durumlarda, kan pıhtılarının akciğerlere ulaşmasını önlemek için büyük toplardamarlara (venlere) filtreler takılabilir. Bu filtreler, pıhtıların akciğerlere ulaşmasını engellerken normal kan akışına izin verir.

Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Emboli, genellikle başka bir sağlık sorununun (örneğin, DVT veya ateroskleroz) bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu nedenle, emboli tedavisi sırasında altta yatan nedenin de tedavi edilmesi önemlidir. Örneğin, kan pıhtısı oluşumu DVT nedeniyle meydana gelmişse, DVT tedavisi de gereklidir.

Embolide ölüm oranı nedir?

Embolide ölüm oranı emboli türüne göre farklılık gösterir. Akciğer embolisindeki ölüm oranı yüksektir. Hastaların 3'te biri hayatını kaybetmektedir. Çünkü acil müdahale gerektirir ve eğer geç kalınırsa durum hastanın ölümüyle sonuçlanabilir. Beyin embolilerinde de ölüm oranları yüksektir.

Emboli tehlikeli midir?

Emboli tehlikeli bir durumdur ve ölüm oranı yüksek olan komplikasyonlarından biridir. Belirtiler görüldüğünde acil olarak hastaneye başvurmak gerekir. Hastaya hemen müdahale edilir ve sorun cerrahi yollarla çözülebilir. Eğer hasta hafif bir emboli geçiriyorsa çözüm için ilaçlı tedavilere de başvurulabilir.

Emboli nerede olur?

Embolinin birçok çeşidi bulunur. Akciğer, beyin ve göz embolileri en çok yaşananlar arasındadır. Emboli türleri damar tıkanıklığının yerine göre değişir. Damarın tıkandığı bölge etkilenir. Damar tıkanınca kan iletilemez ve hücre ölümleri nedeniyle birçok farklı sorun da ortaya çıkmaktadır.

Emboli olmamak için ne yapmalıyız?

Emboliyi önlemek için sağlıklı beslenmek ve sağlıklı yaşamak önemlidir. Hareket ve egzersizlerle vücudu aktif tutmak, yağlı ve kalorili yiyeceklerden kaçınmak, şeker ve tuz gibi zararlı besinleri azaltmak gerekir. Ayrıca rutin kontrollere de önem verilmelidir. Belli aralıklarla sağlık tetkikleri yapılmalı ve damarların durumuna bakılmalıdır.

Su içmek pıhtıyı önler mi?

Su içmek kalp ve damar sağlığına olumlu etki eder. Kanın koyu bir kıvam alması pıhtılaşmayı da beraberinde getirir. Her gün düzenli olarak bolca sıvı tüketilmesi kanın pıhtılaşmasını bir nebze önleyebilir. Bunun yanı sıra sağlıklı ve dengeli beslenmek, şeker ve tuz kullanımını azaltmak ve kolesterolü dengede tutmak da çok önemlidir.