Hipofosfatemi ve Hiperfosfatemi Nedir, Neden Olur?

Fosfor Nedir?

Fosfor vücudumuzdaki en önemli elementlerden biridir. İnsan vücudunda en çok bulunan ikinci mineraldir. Dolayısıyla vücudumuzda birçok işleve katkıda bulunur. Doğada genelde katı halde bulunan fosfor; yağda, şekerde ve proteinde çokça bulunmaktadır.

Dokularımızın yaklaşık %0,95'ini oluşturan fosfor, ortalama her yetişkinde toplam 700 gr. kadar bulunmaktadır. İnsan vücudunda bulunan bu fosfor miktarının %85'i trikalsiyum fosfat halinde kalsiyuma bağlı olarak kemiklerde ve dişlerde yer alır. Kanda ve kaslarda ise %10 oranında bulunan fosfor; lipit, protit ve glusit gibi bileşiklere bağlıdır.

Fosfor Metabolizması Bozukluğu Nedir?

Fosfor metabolizması bozukluğu vücuttaki fosfor dengesi ile alakalıdır ve iki şekilde ortaya çıkar. Birincisi fosfor yüksekliği, ikincisi fosfor düşüklüğüdür. Fosfor düşüklüğüne hipofosfatemi, fosfor yüksekliğine hiperfosfetemi denir. İki rahatsızlığın da farklı belirtileri bulunur.

Hipofosfatemi Nedir?

Hipofosfatemi kandaki fosfor düzeyinin normalin altına düşmesiyle ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Besinlerden yetersiz fosfor alımı nedeniyle meydana gelebilmektedir. Kalsiyum eksikliğine bağlı olarak da ortaya çıkabilen bu rahatsızlık, kas güçsüzlüklerine, büyüme geriliğine ve kemik hastalıklarına neden olabilmektedir.

Fosfor metabolizması kalsiyum metabolizması ile yakından bağlantılıdır. Vücudun fosfor dengesi özellikle böbrekler tarafından düzenlenir. Fosforu filtre eden böbrekler fosforun yüzde 95'e yakınının vücut tarafından emilmesini sağlar. Emilen fosfor vücutta bir çok görevi görmesinin yanı sıra DNA ve RNA'da da tamamlayıcı rol üstlenir. Eksikliği halinde birçok sorun ortaya çıkabilir.

Hipofosfatemi Neden Olur?

Hipofosfatemi nedenleri arasında insülin artışı, diyabetik ketoasidoz komplikasyonunda kullanılan tedaviler, paratirodiektomi ve tiroidektomi gibi hastalıklar, fosfor bakımından yetersiz beslenme, D vitamini eksikliği, kronik ishal, bazı antiasit ilaçlar, boşaltım sisteminden fazla mineral atılması gibi durumlar bulunur.

Yani, hipofosfatemi hastalığının nedenleri üç ayrı gruba ayrılabilir. Birinci başka bir hastalığa ve bu hastalığın tedavisine bağlı olarak ortaya çıkabilir. İkincisi beslenme yetersizliğine bağlı fosfor eksikliği ile görülür. Üçüncüsü ise vücuttan fazla fosfor atılması ve bunun yerine konamaması durumuyla meydana gelir.

Fosfor metabozliması bozukluğu sonucu ortaya çıkan ağır böbrek yetmezlikleri, böbreğin fosforu süzme işlevinin azalması ile hiperfosfatemiye yol açabilir. Böbrekte doğuştan ya da sonradan oluşan yetmezliklerde fosforun yetersiz geri emilimi de buna sebebiyet verebilir.

Hipofosfatemi Belirtileri Nelerdir?

Hipofosfatemi belirtileri arasında kaslarda zayıflama, güçsüzlük, bulantı ve kusma, solunum kaslarının yetersiz kalması, düzensiz nefes alma, raşitizm, diş zayıflıkları ve kemik problemleri, stresli ve sinirli ruh hali, iştah kaybı, lökosit ve trombosit fonksiyonlarında azalma ve hemoliz bulunur. Bu belirtiler fosfor eksikliği arttıkça şiddetlenebilir.

Bunların dışında sert eklem ve kemik ağrısı belirtileri de yaşanabilmektedir. Ayrıca glikoz intoleransı, düzensiz kalp atışı ve solunum zorlukları da görülebilir. Koma ve nöbetlere neden olabilen bu rahatsızlık hayati riskler de oluşturabilir.

Hipofosfatemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipofosfatemi tedavisinde oral fosfor preparatları ve intravenöz kullanılabilir. İntravenöz tedavi, semptomatik hipokalsemi ve iskelet dışı kalsifikasyonların oluşma riski nedeniyle çok dikkatli olarak, ancak ciddi bulguların varlığında ve serum fosfor düzeyi 1mg iken uygulanabilir. İnfüzyon sırasında serum kalsiyum, fosfor ve kreatinin düzeyleri yakından takip edilir. Bu tedavi hastanelerde yatan hastalarda uygulanır.

Hiperfosfetemi Nedir?

Vücuttaki fosforun yüksek düzeyde olması durumuna hiperfosfatemi adı verilmektedir. Bu fazlalık Bu rahatsızlık genelde böbrek hastalıklarıyla ortaya çıkar. Böbrek yetmezliği ve fonksiyon bozukluğu ana nedendir. Ancak hastalığın ardında başka nedenler de olabilir. Eğer böbrek hasarı dışında bir neden varsa hastalık daha kolay kontrol altına alınabilir.

Hiperfosfetemi Neden Olur?

Hiperfosfetemi nedenleri arasında ağır böbrek hastalığı, böbrek fonksiyonlarının bozulması, böbrek yetmezliği, vücuttan fosforun atılamamasına neden olan rahatsızlıklar ve D vitamini toksikasyonu bulunur. Bu nedenlerin birçoğu hastalığın nadir sebepleri arasında yer alır. Daha çok böbrek hasarları hastalığın nedenini oluşturur.

Hiperfosfetemi Belirtileri Nelerdir?

Hiperfosfetemi genelde belirti göstermez. Aşırı bir fosfor eksikliği olduğunda hiperkalsemi ortaya çıkabilir. Bununla birlikte ektopik kalsifikasyon yani vücudun çeşitli organ ve dokularında kalsiyum birikmesi ortaya çıkabilir. Kalp krizi, damar sertliği ve inmeye (felç) gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Hiperfosfetemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hiperfosfetemi tedavisinde öncelikle rahatsızlığın nedeni belirlenir. Tedavide sıvı verilmesi, hemodiyaliz, düşük fosforlu diyet ve fosfor bağlayıcı ilaçlar kullanılır. Eğer hiperfosfetemi hiperkalsemiye neden olduysa öncelikle hiperkalsemiye odaklanılır ve bu hastalık tedavi edilmeye çalışılır. Hastalık çoğu zaman kontrol altına alınabilir.

Fosfor hangi besinlerde bulunur?

Fosfor kepekli tahıllar, sarımsak, patates, kuru meyve, gazlı ve karbonatlı içecekler, balık, et, yumurta, süt ve süt ürünlerinde bolca bulunur. Bu besinler hiperfosfetemi yaşayan kişilerce tüketilmemeli, hipofosfetemi yaşayan hastalarca tüketilmelidir. Diğer yenilen besinlerdeki fosfor oranına da dikkat edilmelidir.

Fosfor eksikliği nasıl giderilir?

Fosfor eksikliğini gidermek için fosfor bakımından zengin gıdalarla beslenilmeli balık, yumurta, süt ve süt ürünlerinin tüketimi artırılmalıdır. Bunun yanı sıra protein içeren bir çok gıdada da fosfor bulunur. Bu sebeple öğünlerinizde proteine bolca yer vermeli, sağlıklı ve dengeli beslenmelisiniz.

Fosfor hangi vitamin?

Fosfor bir vitamine karşılık gelmemektedir. Çünkü fosfor bir mineraldir. Vücutta en çok bulunan minerallerden biridir ve vücut için önemi büyüktür. Vücudun birçok ana görevini yapmasına olanak tanır. Fosforun kandaki dengesi de önem taşır. Eksikliği ya da fazlalığı da farklı sağlık sorunlarına sebebiyet verebilir.

Kuru fasulyede fosfor var mı?

Kuru fasülye fosfor içeren kurubaklagillerden biridir. Fasülyenin yanında nohut ve mercimek gibi birçok kuru bakliyatta da fosfor bulunmaktadır. Fosfor eksikliğini gidermek için kuru bakliyatlara yönelebilir, her gün bir öğününüzde bu besinlere yer verebilirsiniz.

Böbrek hastalarında fosfor neden yükselir?

Böbrek hastalarında fosfor düzeyinin yükselme nedeni böbreklerin görevini yerine getirememesinden kaynaklanır. Çünkü böbrekler vücuttaki fosforun emiliminde görev alır. Eğer böbrekler bu görevi yapamazsa fosfor emilemez ve vücutta fazla oranda artmaya başlar. Bu durum hiperfosfetemiye neden olur ve farklı rahatsızlıklar ortaya çıkar.

Fosfor sağlığa zararlı mı?

Fosfor sağlığa zararlı değil yararlıdır ancak dengeli olması çok önemlidir. Fosfor fazlalığı ve azlığı kemik, böbrek, akciğer ve damarlarda sorunlara neden olabilir. Çünkü fosfor metabolizmasının bozulması başta hiperkalsemi olmak üzere birçok hastalığı beraberinde getirir. Tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunları yaşanabilir.