Kişilik Bozukluğu Nedir? Belirtileri, Türleri ve Tedavisi

Çoğu zaman çocukluk travmaları yüzünden oluşan kişilik bozuklukları, tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçları olan bir rahatsızlıktır. Ancak çoğu zaman kişiler kendilerinin normal olduğunu düşünürler. Bu yüzden hasta olan kişinin çevresi büyük öneme sahiptir. Bu içeriğimizde kişilik bozukluğu nedir, neden olur, tedavisi nasıldır, belirtileri, türleri ve ilaçları nelerdir gibi soruların cevabına yer verdik.

İşte kişilik bozuklukları hakkında her şey...

Kişilik Bozukluğu Nedir?

Kişilik bozuklukları kalıcı olan kalıplaşmış düşünce tarzı ve tutumlarla ortaya çıkan ruhsal hastalıklara verilen isimdir. Esneklik göstermeyen bu düşünce ve davranışları kişi normal olarak benimser. Bu yüzden de kendisinde bir problem olduğunu düşünmez.

Bu rahatsızlıkların oluşumunda ailenin davranışları ve kişinin çevre ile olan ilişkileri çok önemli bir etkendir. Hastalıktan ziyade, kişilik bütünlüğünün oluşmasında sorunlar yaşanır. Sevebilen, insan ilişkilerinde sorun yaşamayan, çalışabilen ve kendine güveni olan kişinin kişiliği ve ruhsal sağlığı yerindedir. İnsan ilişkilerinde problemi olan, insanlardan kendisini uzaklaştıran ve onlarla tartışan kişide kişilik bozukluğu vardır.

Her kişinin kişilik özellikleri farklıdır. Bazı durumlarda kişilik özellikleri kişinin kendisine, çevresine, kişinin çevre ile olan ilişkisine zarar verecek boyuta gelebilir. Bu durumda artık kişisel özellikler değil, kişilik bozukluğu söz konusudur.

Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Kişilik bozukluğunda var olan sorun kişi tarafından benimsenmiştir ve bunu değiştirmeye çalışmaz. Kişilik bozukluğunu kişi kendisi anlamadığı için genellikle doktora yakınları kişinin saldırgan olduğu, kendileriyle anlaşamadığı veya yalan söylediği şikayetleriyle başvururlar.

Kişilik bozukluğu olanlarda görülen belirtiler insan ilişkilerinin bozulması, günlük hayatta sorun yaşanması, normalin dışında davranış göstermesi, insanlarla aynı ortamlarla bulunmada zorlanılması, kişisel gelişiminde sorunlar yaşanması ve kendini değerlendirmede problem oluşmasıdır. Bu belirtiler kişide kişilik bozukluğu olduğunu göstermektedir.

Kişilik Bozukluğu Neden Olur?

Kişilik bozukluğunun nedeni hala tam olarak bilinememektedir. Ancak uzmanlar bazı etmenlerin kişilik bozukluğunda etkili olduğundan hem fikirdiler. Bu etmenler yüzünden kişilik bozuklukları insanlarda daha fazla görülmektedir.

Biyolojik ve genetik etkenler, çevresel faktörler, yaşanan olaylar, çocukluk çağındaki ilişki biçiminde sorunlar, çocuklukta şiddet görülmesi, anne ve baba arasındaki ilişkinin sorunlu olması ve başka bir psikiyatrik problemin olması kişilik bozukluğunun nedenleridir. Bu nedenlere sahip olan kişilerde kişilik bozukluklarının görülme ihtimali daha yüksektir.

Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Kişilik bozukluğu birçok türe sahiptir. Bunlar paranoid, şizoid, şizotipal, antisosyal, borderline, histrionik, narsistik, bağımlı, çekingen ve obsesif kompulsif kişilik bozukluklarıdır.

Paranoid Kişilik Bozuklukları

Kişiler, insan ilişkilerinde güvensizdir. İnsanların kendilerine karşı plan kurduğunu düşünür ve kendilerine zarar gelmesinden korkarlar. Kalıcı insan ilişkileri kurmakta zorlanırlar ve kendilerinde problem olduğunu kabul etmezler. Bu hastaların kimisi çok kırılgandır, kimisi tartışmacıdır, kimisi ise çok araştırıcıdır.

Bu hastalığın tedavisi çok zordur çünkü yardım almak için başvurmazlar. Tanı koymak çok güçtür ve çevresine danışmak gerekir. Kişilik üzerinde yapılacak değişiklikler için düzenli psikoterapi gerekir. İlaç tedavisi ise çoğu zaman etkili değildir.

Şizoid Kişilik Bozuklukları

Bu tür kişilik bozukluğuna sahip kişilerin duygularında değişiklik olmaz. Herhangi bir şekilde duygusal ilişki bu kişilerde yoktur. Şizoid kişilik bozukluklarına sahip olan kişiler insanlarla ilişki kurmaktan kaçınırlar ve sadece aile fertleri gibi yakın akrabalarıyla görüşürler.

Şizotipal Kişilik Bozuklukları

Bir diğer kişilik bozukluğu ise şizotipal rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığa sahip olan hastalar olaylara tepki vermek yerine kendi içlerinde yaşarlar. İnsanlarla ilişki kurmaz ve sosyal aktivitelere pek katılmak istemezler. İçe dönük olan bu kişiler, yaşadıkları olayları kendi kafasında bitirmeye çalışmaktadır.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Bu kişilik bozukluğa sahip olanlar insan ilişkilerinde zorlanırlar. Agresiftirler ve topluma zarar verme olasılığı vardır. Erkeklerde kadınlara göre üç kat daha fazla görülür. Suça çok eğilimlidirler. Bu yüzden çevresinin bu kişileri iyi tespit edebilmesi gerekir.

Daha sonra uzman birine danışarak rahatsızlık hakkında detaylı bilgi alınmalıdır. Alanında uzman doktorlar bu kişilere nasıl davranılması gerektiğini en ince ayrıntısına kadar anlatacaktır. Daha sonra da hastaya kendi rızasıyla tedavi uygulanacaktır.

Borderline Kişilik Bozukluğu

Bu rahatsızlığa sınır kişilik bozukluğu da denmektedir. Kişinin özellikle ayrılma ve bağlanma konularında normalin üstünde davranış gösterdiği görülür. Bu tepkiler o kadar fazladır ki kişinin hafif mi ağır mı ruhsal rahatsızlık geçirdiğine karar verilemez.

Kişinin terk edilmeye ve dışlanmaya karşı sorunları vardır. Örneğin kişi terk edildiği zaman bu acıyla baş etmek için uyuşturucu madde kullanabilir veya intihara teşebbüs edebilir. Bu yüzden hastanın yakınlarının her zaman kişiyle yakın olması gerekir.

İlaç tedavisi özellikle yoğun duyguların veya saldırganlığın olduğu durumlarda kullanılmalıdır. Şema odaklı terapilerin, transferans odaklı tedavilerden daha olumlu sonuç gösterdiği görülmektedir. Şema terapide kişinin kendisiyle ve geçmişiyle yüzleşmesi sağlanır.

Histrionik Kişilik Bozukluğu

Bu kişiler aşırı duygusaldır. Çevresinden sürekli olarak onay bekler ve dikkat çekmek isterler. İlgi merkezi olmak isteyen bu kişiler teşhir edici davranışlarda bulunabilirler ve ani karar alırlar. Bu yüzden de olup olmadık problemlere yol açarlar.

Narsistik Kişilik Bozukluğu

Kişinin özellikle kendisini ön plana çıkardığı kişilik bozukluğudur. Kurduğu cümlelerde ben oldukça dikkat çekicidir. Sık sık insanların sözünü keserler. Bu kişiler empati yapamaz ve kendilerini yükseltici durumlardan bahsederler.

Bu hastalığın tedavisinde kullanılan şema terapide kişiden anne ve babalarının davranışlarının değerlendirilmesi istenir. Herhangi bir sorun ortaya çıkmazsa kişiye sınırların nasıl olması gerektiği öğretilir. Kişi ile iyi bir tedavi ilişkisi kurulması bu konuda çok önemlidir çünkü sınırlanmak ters tepebilir.

Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Bu rahatsızlığa sahip olan kişiler ciddi bağımlılık gösterirler. Bağımlı oldukları kişilerin onaylamalarına ihtiyaç duyarlar. Kendi başlarına karar alamazlar ve öz saygıları az olan kişilerdir. Bu yüzden buna uygun bir tedavi yapılması gerekiyor.

Sorumluluk almaktan kaçınmasına neden olan bu rahatsızlık, kadınlarda erkeklere oranla üç kat fazla görülür. Anne yetiştirmesi bu konuda çok önemlidir. Bu kişilik bozukluğu olanlara ilaçla tedavi de uygulanabilmektedir.

Çekingen Kişilik Bozukluğu

Bu kişiler başkalarının kendileri hakkındaki düşüncelerine çok fazla duyarlıdır ve kendilerini yetersiz hissederler. İletişim kurdukları kişilerin yüz ifadelerine dahi dikkat ederler. Eleştirilme, onaylanmama ve reddedilme korkuları vardır. Uzun vadeli bir psikoterapi ile tedavi edilmektedir. Kimi zaman belirtileri hafifletmek için ilaç tedavisi de uygulanmaktadır.

Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Bu kişilik bozukluğu olan kişilerin zihnine sürekli bir düşünce gelir ve onları rahatsız eder. Kişiler bu düşüncelerle baş etmek için bir davranış geliştirir ve sürekli tekrar ederler. Birey, bunun saçma olduğunu fark eder ama kendisini bundan alıkoyamaz.

Yapabileceğini düşündüğü kötü şeyler aklına geldiğinde kişi kendisine öfkelenir ancak bunu yaptıkça daha çok bu düşüncelere maruz kalacaktır. Kognitif davranış terapisi yüzde 80 oranında başarı sağlar. Bu terapide kişi kaygı duyduğu şeylerden kaçmak yerine aşamalı bir şekilde bunlarla yüzleştirilir.

Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nelerdir?

Kişilik bozukluğunda genellikle çok uzun süre tedavi olması söz konusudur. Tek başına ilaçlar çok fazla işe yaramaz. Ayrıca sinirlilik ve öfke gibi duygusal durumlarda doktorlar ilaç kullanmamaya özen göstermektedir.

Bu rahatsızlıkların tedavisinde çoğu zaman kişinin kendisini fark etmesi ve kendisi hakkında bilgilenmesi gerekmektedir. Kişilik bozukluğu olan kişinin davranışlarında yanlışlık olduğunu kabul etmesi büyük önem taşıyor. Tedavi yaklaşımında kişinin bunları fark etmesi sağlanmalıdır.

Kişilik bozukluğu nasıl başlar?

Kişilik bozuklukların kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak çocukluk ve ergenlik döneminde yaşanan travmalar yüzünden ortaya çıktığı söylenmektedir.

Kişilik bozukluğu doğuştan mı?

Yapılan araştırmalara göre kişilik bozuklukları doğuştan da gelebilmektedir. Bazı genetik etmenler kişilik bozuklukların ortaya çıkmasında önemlidir. Ancak özellikle çocukluk döneminde ve diğer dönemlerde yaşanan travmalar olmadığı takdirde bu rahatsızlıkların oluşmayacağını söyleyelim.

Kişilik bozukluğu tedavi edilmezse ne olur?

Kişilik bozukluklarının kesinlikle tedavi edilmesi gerekiyor. Aksi takdirde oldukça kötü sonuçlar ortaya çıkabilir. Kişilik bozuklukları tedavi edilmediği takdirde kızgınlık, kaygı, depresyon ya da sosyal izolasyon gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıklar oluşabilir. Bu da kişinin şiddet olaylarına karışmasına sebebiyet verebilir.

Kişilik bozukluğu sonradan olur mu?

Kişilik bozuklukların nedeni hala kesin olarak bilinmemektedir. Yapılan araştırmalara göre kişilik bozuklukların bazılarının genetik faktörlerle alakası bulunuyor. Ancak çocukluk travmaları yüzünden sonradan oluşan kişilik bozukluklarının olduğu da tespit edilmiştir.

Kişilik bozukluğu kendiliğinden geçer mi?

Kişilik bozukluğunun kendiliğinden geçme gibi bir durumu yoktur. Bu rahatsızlıklar tedavi edilmediği takdirde kişide ömür boyunca sürmektedir. Bu yüzden gerekli tedavinin yapılması gerekir.

Kişilik bozukluğu olan birine nasıl davranılır?

Kişilik bozukluğu olan kişiler türlerine göre farklı özellikler göstermektedir. Bu yüzden ilk olarak kişide hangi bulgular var onu bilmemiz gerekiyor. Daha sonra buna göre bir aksiyon alabiliriz. Dilerseniz alanında uzman birine başvurarak da kişiye nasıl davranmanız gerektiğini anlayabilirsiniz.

Kişilik bozukluğunda kullanılan ilaçlar nelerdir?

Alanında uzman doktorlar eğer tedavi sürecinde gerekliyse ilaç kullanımına onay vermektedir. Doktorlar kişilik bozukluğu tedavisinde ilaç olarak yeni jenerasyon antidepresanları, benzodiyazepinleri, karbamazepinleri ve diğer antikonvülzanları reçete edebilmektedir. Doktorun onayı ve kontrolü dahilinde bu ilaç tedavisinin sürdürülmesi gerekir.