Kök Hücre Nakli Nedir ve Nasıl Yapılır?

Kök Hücre Nedir?

İnsan vücudunda birbirinden farklı birçok hücre bulunmaktadır. Vücudumuzun sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan bu hücreler vücut sağlığımız açısından oldukça önemlidir. Kısacası hücreler organlarımızın işlevini yerine getirmesinde etkili bir rol oynamaktadır.

Kök hücreler ise farklı tipteki bu hücreleri yapmakla görevlidir. Daha fazla kök hücre üretme özelliği sayesinde sürekli olarak kendini yenileyebilen ve mitoz bölünmeyle özelleşmiş hücre tiplerine farklılaşabilen ana hücre türlerine kök hücre denir.

Günümüzde birçok hastalığın tedavisinde kök hücre naklinden yararlanılırken tedavisi olmayan birçok hastalık için umut kaynağı olduğunu söyleyebiliriz.

Kalbin atması, beynin düşünmesi, böbreklerin kanı temizlemesi ve derinin dökülerek kendin

i yenilemesi gibi işlevler kök hücrelerin sayesinde gerçekleşmektedir. Bu nedenle vücudun her gün düzenli ve sağlıklı bir şekilde çalışmasında kök hücreler önemli bir rol üstlenir. 

Kısaca belirtmek gerekirse vücudumuzu oluşturan hücrelerin kaynağı olan kök hücreler; hastalanan, yorulan ve yaşlanan dokuların yenilenmesini sağlarlar. Bir başka deyişle vücudumuzun yedek parçası olarak nitelendirilen kök hücreler insan vücudunda hayati önem taşıyan yapılardır.  

Kök Hücre Nakli Nedir?

Kök hücre nakli, doğumsal kan hastalıkları başta olmak üzere bazı habis kan hastalıkları ve kemik iliği yetmezliği gibi çeşitli sağlık sorunlarının tedavisinde başvurulan bir tedavi yöntemidir. Tedavisi olmayan birçok hastalığa umut kaynağı olan kök hücre nakli, günümüzde birçok hastalığın tedavisinde uygulanmaktadır. 

Kök hücre naklinin yapılması için öncelikle alıcı ve verici arasındaki uyum tespit edilmelidir. Yapılan tetkikler sonucunda olumlu yanıt alınması durumunda kemik iliği kısmen veya tamamen boşaltılarak sağlıklı kişiden alınan kök hücreler hastanın kemik iliğine nakledilir.

Sağlıklı kişiden alınan kök hücreler hastanın kemik iliğine nakledildikten sonra buraya yerleşmesi sonucunda çoğalarak hastalığın ortadan kalkmasını sağlar. Daha önceleri yalnızca kemik iliğinden kök hücre elde edilirken günümüzde kemik iliğinin dışında da kök hücre nakli yapılabildiğinden hematopoetik (kan yapıcı) kök hücre nakli deyimi kullanılmaktadır.

Kök Hücre Nakli Çeşitleri

İki çeşit kök hücre nakli uygulanmaktadır. Kök hücrenin başkasından alınması durumunda allojeneik kök hücre nakli olarak adlandırılır. Ancak kök hücre naklinin kişinin kendi hücrelerinden yapılması durumunda ise otolog kök hücre nakli olarak adlandırılır.

Otolog Kök Hücre Nakli

Otolog kök hücre naklinin uygulanması için öncelikle kişinin kendi kök hücrelerinin alınıp dondurulduktan sonra saklanması gerekir. Kişinin kendi kök hücresi alındıktan sonra yüksek dozda kemoterapi uygulanarak varolan tümör hücrelerinin olabildiğince ortadan kaldırılması amaçlanır. 

Otolog kök hücrenin uygulanması için kişinin kemik iliği veya çevre kanından kök hücreler alınır. Ancak günümüzde otolog kök hücre nakli uygulamasında kemik iliğinin yanı sıra daha çok çevre kanından elde edilen kök hücreler kullanılır.

Çevre kanından kök hücrelerin alınabilmesi için G-CSF isimli ilaç kullanılarak kemik iliği içindeki kök hücrelerin çevre kanına çıkması gerekmektedir. Tüm bunların yanı sıra nakil işlemi öncesinde hastanın kalp ve solunum fonksiyonları değerlendirilmelidir.

Otolog kök hücre naklinin uygulandığı başlıca hastalıklar; lenfoma, multipl miyelom, germ hücreli tümörler ve akut lösemidir.

Allojeneik Kök Hücre Nakli

Otolog kök hücrenin aksine hastanın öncelikle kardeşi, yoksa en yakın akrabası ve yine bulunamazsa akraba dışı bir vericiden alınan kök hücre ile uygulanan bir nakil işlemidir. Allojeneik kök hücre naklinde kök hücrelerin temin edilmesi için 3 ayrı yöntem bulunmaktadır.

Kök hücreler kemik iliği veya çevre kanından temin edilebileceği gibi yenidoğan bebeğin kordonunda da elde edilebilir. Allojeneik kök hücre nakli genellikle hayati tehdit barındıran durumlarda tercih edilmektedir. Kanser başta olmak üzere kemik iliği yetmezliği bulunan kişilere allojeneik kök hücre nakli uygulanır.

Allojeneik kök hücre nakli uygulanması uygun görülen hastalıklar; akut miyeloid lösemi, akut lenfoblastik lösemi, miyelodisplastik sendrom, kemik iliği yetmezliği, ağır aplastik anemi, hodgkin dışı lenfoma, hodgkin hastalığı, kronik miyelositik lösemi, kronik lenfositik lösemidir.

Kök Hücre Naklinde Donör Nasıl Belirlenir?

Öncelikle dönorun tam uyumlu olması beklenir. Yapılan inceleme ve testler sonucunda 8/8 şeklinde bir uyum olması gerekir. Bunun yanı sıra bazı durumlarda bu uyum oranı tama yakın yani 7/8 veya 9/10 şeklinde olabilir.

Ancak tama yakın uyumun elde edilemediği durumlarda yarı yarıya uyum sağlanmış vericilerden yararlanılabilir. Öncelikle kardeş başta olmak üzere aile bireyleri donör olarak değerlendirilir. Aile bireylerinden uygun verici sağlanamaması durumunda ise akraba olmayan vericiler üzerinden bir değerlendirilme yapılır.

Bunun için birçok kök hücre bankası bulunmaktadır. Bu aramalar öncelikle ülkemizde gerçekleştirilerek uygun bir donör araştırılması yapılır. Ancak ulusal verilerde uygun donörun saptanamaması durumunda uluslararası bir inceleme yapılır.

Ülkemizde iki adet tarama merkezi bulunmaktadır. İstanbul Üniversitesi TRİS ve Ankara Üniversitesi TRAN olmak üzere iki araştırma merkezi üzerinde detaylı incelemeler ve araştırmalar yapılmaktadır.

Bunun için 18-55 yaş arasında ve en az 50 kilo ağırlığında olan her sağlıklı birey kök hücre vericisi olarak merkezlere başvurabilir. Vericinin herhangi bir bulaşıcı hastalığı veya bağışıklık sistemi hastalığının bulunmaması ayrıca dikkat edilen konulardandır.

Kök hücre nakli nasıl yapılır?

Hasta ile dokuları aynı olan kardeş veya akraba dışı vericiden kök hücre toplandıktan sonra nakil işlemine başlanır. Kök hücre toplanması sırasında da hastaya kalan hücrelerinin yok edilmesi için yüksek dozda ilaç tedavisi verilir. Verici kişiden toplanan hücreler hastaya verilir, kök hücreyi veren kardeş veya akraba dışı vericiler için hiçbir risk yoktur.

Kök hücre nakli ücreti ne kadar?

Kök hücre nakil ücretleri hastaneden hastaneye değişiklik gösterebilir. Ortalama fiyatı 100.000 ile 250.000 TL arasındadır. Yurt dışından kök hücre satın alınmasında ve getirilmesinde fiyatlar daha da artmaktadır.

Kök hücre nakli hastanede kaç gün sürer?

Kök hücre nakli ortalama 25 ile 30 gün arasında sürmektedir. İlk olarak 10. günde vericinin hücreleri çoğalmaya başlar. Alıcı kişi de aynı şekilde 10. günde yavaş yavaş kendine gelir. Yatış süresi kemoterapi dahil olmak üzere 1 ay kadardır.

Kök hücre nakli hangi hastalara yapılır?

Kök hücre nakli her yaşta görülebilen lenfoma, lösemi, kan kanseri, çeşitli genetik bozuklukları, kalıtsal kan bozuklukları, bağışıklık sistemi hastalıkları, multipl skleroz, otoimmün hastalıkları tedavisinde kullanılmaktadır. Bu hastalıklardan birisi sizde varsa kök hücre nakli olabilirsiniz.

Kök hücre ameliyatı kaç saat sürer?

Kök hücre ameliyatında ilk olarak steril ameliyathane koşullarında vericinin şartlarına uygun olarak anestezi uygulanır. Daha sonrasında iğneler aracılığı ile alıcıya yetecek kadar kök hücre toplanır. İşlem ortalama 1 ile 2 saat kadar sürmektedir.

Kök hücre nakli SGK karşılıyor mu?

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) organ, doku, kök hücre nakillerinde alınacak olan sağlık hizmetinde hasta ve hasta yakınlarından bir ücret talep etmez. Özel hastanelerde yapılan kök hücre nakli SGK kapsamında anlaşması olması durumunda da hasta kişilerden ücret talep edilmez.

Ancak özel hastanede SGK ile anlaşması olmayan bir hastanın tedavi masraflarının kendi cebinden ödenmesi gerekmektedir.