Koronavirüs (Covid-19) Nasıl Ortaya Çıktı ve Nasıl Bulaşır?

Koronavirüsler, soğuk algınlığa bağlı olarak görülen Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi ciddi hastalıkların temel kaynağı olarak bilinmektedir. Özellikle , 2019 yılının son döneminde ortaya çıkan ve 2020 yılında yoğun bir şekilde görülen bu virüs tipi, yeni bir koronavirüs (nCOV) modeliyle yeniden tüm dünyanın korkulu rüyası haline gelmiştir.

Araştırmalar koronavirüs zoonotik yani hayvandan insana bulaşabilen bir çeşit virüs olduğunu söylese de 2019 n-CoV insandan insana da kolaylıkla bulaşabilir. Tüm dünyada giderek artış gösteren ve Türkiye'de dahil olmak üzere hemen hemen bütün ülkelerde görülen koronavirüs nasıl bulaşır?

Koronavirüs (Covid-19) Nasıl Ortaya Çıktı?

Zoonotik temelli koronavirüsün hayvanlardan insanlara bulaşabilen bir virüs olduğu biliniyor. Bilim adamlarının gerçekleştirdiği detaylı araştırmalar, geçmişteki koronavirüs türleri olan SARS-CoV'un Misk Kedisinden insanlara bulaştığı ve MERS-CoV'un tek hörgüçlü develerden insanlara bulaştığı tespit edilmiştir.

COVID-19 olarak adlandırılan yeni tip koronavirüs, ilk olarak Aralık 2019 tarihinde Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıktı. Virüsün kaynağının Çin'in Wuhan kentinde yer alan deniz ürünleri pazarı olduğu düşünüldü. Öte yandan pazarı ziyaret eden bazı insanlarda yeni koronavirüsün neden olduğu viral pnömoni (zatürre) geliştiği görüldü.

Günümüzde halen yüz binlerce sağlık kuruluşu koronavirüs'ün nasıl ortaya çıktığı ve yayıldığı konusunda araştırmalarına devam etmektedir. Koronavirüsün ilk olarak nasıl ortaya çıktığına dair çeşitli iddialarda bulunuldu. Bazı iddiaların temeli araştırmalara dayanırken bazı iddialar ise komplo teorisinden öteye geçemedi.

İşte koronavirüsün nasıl ortaya çıktığına dair iddialar:

1. Yarasa Teorisi

2019'da hayatımıza gören Covid-19 için salgının başından beri düşünülen bir iddia var. Bu iddia koronavirüsün ortaya çıkma sebebi yani ana kaynağının yarasalar olduğu yönünde. Çünkü yeni tip koronavirüs at nalı da denilen vahşi bir yarasa türünde bulunan koronavirüsle yüzde 96 oranında benzerlik gösteriyor.

Bazı bilim insanları ise koronavirüsün direkt olarak yarasalardan bulaşmasının mümkün olmadığını söylüyor. Çünkü yarasalardaki koronavirüs her ne kadar Covid-19'a benzese de insana geçerek hastalığa neden olacak reseptör bağlama noktalarına sahip değil. Ancak virüsün doğal seleksiyonla değişerek insana geçtiği ve hasta edebildiği düşünülüyor.

2. Pangolin Teorisi

Bazı bilim insanları da yarasalar ana kaynak olsa bile ara kaynakların da olması gerektiğini vurguluyor. Burada devreye pangolin teorisi giriyor. Çünkü yarasalardaki virüsün insanlara geçmesi için bir ara konakçı gerekiyor. Michigan Üniversitesi'nde yapılan araştırmada pangolindeki koronavirüsün genetik diziliminin Covid-19 ile yüzde 91 oranında benzediği bulundu.

Görünen o ki Covid-19 son salgın olmayacak. Çünkü hayvanlarda koronavirüse benzer daha birçok zoonotik virüs var. Doğal yaşam alanlarının tahribatı, hayvanların yerlerinin değiştirilmesi ve hayvan ticaretleri gibi birçok etken salgın riskini doğuruyor. Bu virüsler önce hayvanlar arasında yayılıyor sonra da insana geçebiliyor.

3. Laboratuvar Teorisi

Salgında zaman zaman gündeme gelen iddialardan biri de koronavirüsün Çin'in Wuhan kentindeki bir laboratuvardan yayıldığı iddiası. Çünkü Wuhan'da bir biyolojik araştırma tesisi var ve bu tesis yıllardır yarasalardaki koronavirüsleri incelemekteydi. Bu iddiayı destekleyen bir diğer şey ise Wuhan Viroloji Enstitüsü'nün virüsün yayıldığı düşünülen Huanan pazarına çok yakın olması.

ABD'de yayınlanan bir Amerikan istihbarat raporunda koronavirüs salgını ortaya çıkmadan hemen önce üç araştırmacının Wuhan laboratuvarında tedavi gördüğü bilgisine yer verildi. Ancak Dünya Sağlık Örgütüne bağlı araştırmacılar konuyu inceleyerek virüsün laboratuvardan yayılma ihtimalinin çok düşün olduğunu belirtti. İddialar hala tartışılıyor.

Koronavirüs Nasıl Bulaşır?

Koronavirüs insanlar arası temas, enfekte kişinin solunum damlacıkları, hava yoluyla öksürme ve hapşırma, dışkı kotaminasyonu ve enfekte yüzeylere dokunma gibi yollarla insanlar arası bulaşmaktadır. Koronavirüsün hızla yayılmasının temel nedeni hava yoluyla geçebiliyor olmasıdır. Kalabalık ortamlar virüsü hızla yayabilir.

Çin'in Vuhan kenti olmak üzere dünyanın dört bir yanını kasıp kavuran 2019 n-CoV, şuana kadar 640 milyondan fazla kişide görülmüştür. Öte yandan bu virüse bağlı olarak dünya genelinde hayatını kaybedenlerin sayısı 6 milyonu geçmiştir. Dünyadaki seyahatlerin ve etkileşimin fazla olması virüsü bir anda tüm dünyaya yaymıştır.

Koronavirüs Yiyeceklerden Bulaşır Mı?

Salgının başından beri yapılan birçok araştırma koronavirüsün paketli gıdalardan yayılmadığını göstermektedir. Yiyeceklerden koronavirüs bulaşma ihtimali çok düşüktür. Ayrıca yiyeceklerin pişirilerek yenmesi bu ihtimali daha da düşürür. Koronavirüslerin genellikle solunum damlacıkları yoluyla kişiden kişiye yayıldığı düşünülmektedir.

Yiyeceklerinizi hazırlamadan ve yemeden önce genel gıda güvenliği için ellerinizi en az 20 saniye boyunca bol su ve sabunla ovalayarak yıkamanız gerekmektedir. Öksürük veya hapşırık durumlarında ağız maskesi kullanmaya ve elinizi yüzünüze götürmemeye özen göstermeniz üstünde durulması gereken başka bir husustur.

Sıcak Hava Koronavirüsü Durdurur Mu?

Hava sıcaklığının SARS-CoV-2 virüsünün sebep olduğu COVID-19 enfeksiyonunun yayılmasını etkileyip etkilemeyeceği henüz bilinmemektedir. Yapılan araştırmalar soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıklara sebep olan virüslerin soğuk havalarda daha fazla yayıldığını gösterse de bu durumun sıcak havalarda insanlara yayılımının imkansız olduğunu göstermemektedir.

Ayrıca iklimi çok sıcak olan ülkelerde de koronavirüs salgın haline gelmiştir. Buradan yola çıkarak koronavirüsün sıcak havadan etkilenmediği düşünülmektedir.

Sivrisinekler ve Keneler Koronavirüs Bulaştırır Mı?

Yapılan araştırmalar yeni tip koronavirüs COVID-19'un sivrisinekler veya keneler tarafından yayılabileceğe dair herhangi bir kanıt göstermemektedir. Daha önceki dönemlerde de ortaya çıkan SARS-CoV veya MERS-CoV gibi koronavirüslerde de bu bulguya rastlanmamıştır. Genel anlamda ana kaynağının farklı olabileceği düşünülse de COVID-19'un yayılmasının temel yolu insandan insana bulaşmasıdır.

Koronavirüs kedi ve köpekten bulaşır mı?

Koronavirüsün evde beslenen kedi ve köpekten bulaştığına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Böyle bir vakaya da rastlanmamıştır. Dolayısıyla koronavirüsün kedi ve köpekten bulaşmadığını söyleyebiliriz.

Koronavirüs kimi etkiler?

Koronavirüs risk grubunda herkes bulunur. Genç, yaşlı, çocuk ve bebek herkes koronavirüse yakalanabilir. Yaşlılarda hastalığı ağır geçirme riski daha yüksektir ancak gençlerin de hastalığı ağır geçirdiği görülmüştür. Bunun için kimse kendine güvenmemeli ve gerekli tedbirleri almalıdır.

Dezenfektan ve kolonya yüzde kaç alkol olmalı?

Dezenfekten ve kolonyaların koronavirüs gibi virüsleri öldürmek için en az yüzde 60 alkole sahip olması gerekir. Aldığınız dezenfektan ve kolonyaların paketlerini incelemeli ve alkol oranını öğrenmelisiniz. Yüzde 60 alkolün üzerindeki ürünleri tercih etmek işinize yarayacaktır.

Koronavirüsten korunmak için eller kaç saniye yıkanmalı?

Koronavirüsten korunmak ve ellerinizdeki tüm virüs ve bakterileri öldürmek için en az 20 saniye yıkamalısınız. 20 saniye boyunca ellerinizin her yanını, parmak aralarını ve avuç içlerini güzelce yıkarsanız tüm zararlı organizmalardan arınırsınız. Bu işlemi sık sık tekrarlamanız da önemli.

Paketlerden ve ürünlerden koronavirüs geçer mi?

Koronavirüs temas ettiği yüzeyde belli bir süre kalır. Bu yüzden kargo paketleri, paketli ürünler ve zarflardan koronavirüs geçme ihtimali vardır. Eğer enfekte bir kişi bu paketlere temas ettiyse virüs size de bulaşabilir. Paketleri dezenfekte etmek ya da paketleri kullandıktan sonra elleri yıkamak önemlidir.