Köy Enstitüleri Ne Zaman ve Neden Kapatıldı?
Köy Enstitüleri, Türkiye'nin yakın tarihinde önemli bir dönemeç olarak karşımıza çıkar. 17 Nisan 1940 tarihinde çıkartılan yasal düzenlemeyle kurulan Köy Enstitüleri, öğretmen yetiştirmek, toplumu aydınlatmak ve ileri taşımak amacıyla hayata geçirildi. Ancak, 1954 yılında kapatılan bu enstitülerin etkileri günümüze kadar süren ve neden kapatıldığıyla ilgili merak uyandıran bir konu haline geldi. Bundan yola çıkarak hazırladığımız bu yazıda, Köy Enstitüleri'nin kuruluş amacı, kazanımları ve neden kapatıldığına dair ayrıntılı bilgilere yer verilecektir.
Köy Enstitüleri Ne Zaman Kuruldu?
Köy Enstitüleri, Türkiye'de 1940 yılında kuruldu. Dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün himayesinde, Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel ve pedagoji uzmanı İsmail Hakkı Tonguç'un çabalarıyla gerçekleştirilen yasal düzenlemeyle bu enstitüler hayata geçirildi.
Köy Enstitüleri Neden Kuruldu?
Köy Enstitüleri'nin kuruluş nedeni, Anadolu'nun neredeyse tamamının okulsuz ve öğretmensiz olması gerçeğiydi. Bu durumu göz ardı etmeyen yöneticiler, köylerden ilkokul mezunu zeki çocukların bu enstitülerde yetiştirilerek köylerde öğretmen olarak çalışmalarını hedefledi. Geleneksel öğretmen okullarında yetişen öğretmenlerin köylerde çalışması zorlu bir görev olarak algılanırken, Köy Enstitüleri öğretmenleri için köylerde öğretmenlik yapmak bir görevden ziyade bir özveri olarak görülüyordu.
Köy Enstitüleri Nerelerde Kuruldu?
- Akçadağ / Malatya 1940 Şinasi Tamer, Şerif Tekben
- Akpınar-Ladik/ Samsun 1940 Nurettin Biriz, Enver Kartekin
- Aksu / Antalya 1940 Talat Ersoy, Halil Öztürk
- Arifiye / Sakarya 1940 Süleyman Edip Balkır
- Beşikdüzü / Trabzon 1940 Hürrem Arman, Osman Ülküman
- Cılavuz / Kars 1940 Halit Ağanoğlu
- Çifteler / Eskişehir 1939 Remzi Özyürek, M. Rauf İnan, Osman Ülkümen
- Dicle / Diyarbakır 1944 Nazif Evren
- Düziçi / Adana 1940 Lütfi Dağlar
- Erciş / Van 1948 İbrahim Oymak
- Gölköy / Kastamonu 1939 Ali Doğan Toran
- Gönen / Isparta 1940 Ömer Uzgil
- Hasanoğlan / Ankara 1941 Lütfi Engin, Hürrem Arman, M. Rauf İnan
- İvriz / Konya 1941 Recep Gürel, İ. Safa Güner
- Kepirtepe / Kırklareli 1939 Nejat İdil, İhsan Kalabay
- Kızılçullu / İzmir 1939 Emin Soysal, Hamdi Akman, Talat Ersoy
- Ortaklar / Aydın 1944 Hayri Çakaloz
- Pamukpınar / Sivas 1941 Şinasi Tamer, Hüseyin Civanoğlu
- Pazarören / Kayseri 1940 Sabri Kolçak, Şevket Gedikoğlu
- Pulur / Erzurum 1942 Ahmet Korkut, Aydın Arıkök
- Savaştepe / Balıkesir 1940 Sıtkı Akkay
Köy Enstitüleri Neler Kazandırdı?
Köy Enstitüleri döneminde yaşananlara baktığımızda, bu enstitülerin önemli kazanımlar elde ettiğini görürüz. 1940-1946 yılları arasında Köy Enstitüleri tarafından 15.000 dönüm tarla tarıma elverişli hale getirilmiş ve üretim gerçekleştirilmiştir. Aynı dönemde 750.000 yeni fidan dikilmiş ve 1.200 dönüm bağ işleve kazandırılmıştır. Bunun yanı sıra, birçok inşaat, işlik, öğretmen evi, uygulama okulu, ambar, depo, ahır, samanlık gibi yapılar Köy Enstitüleri tarafından inşa edilmiştir. Ayrıca, enstitü öğrencileri tarafından sulama kanalları oluşturulmuş ve çiftçilere bu kolaylık sağlanmıştır.
Köy Enstitüleri'nin eğitim sistemi de önemli bir kazanım olarak öne çıkmaktadır. Öğrencilere temel örgün eğitim konularının yanı sıra uygulamalı eğitimler de verilmekteydi. Bu sayede, öğrenciler hem okuma yazma gibi temel becerileri kazanıyor hem de modern tarım teknikleriyle tanışıyorlardı. İş için, iş içinde eğitim prensibiyle hareket eden Köy Enstitüleri, günümüzdeki meslek okullarının temelini oluşturan bir yaklaşımı benimsemiştir.
Köy Enstitüleri Neden Kapatıldı?
Köy Enstitüleri'nin kapatılmasının ardında farklı etkenler bulunmaktadır. 1945 yılında, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesine doğru, Türkiye'nin Sovyetler Birliği'nden Kars, Artvin ve Ardahan'ı ve Boğazlarda askeri üs isteği ortaya çıkmıştı. Bu durum karşısında Türkiye, ABD'den askeri destek talebinde bulundu ve ABD, Truman Doktrini çerçevesinde yardım etmeye başladı. Ancak, bu yardım karşılığında Türkiye'de demokrasinin yerleştirilmesi ve Sovyet sistemine benzer uygulamaların sürdürülmesi istendi.
1946 yılında ise hükümetin seçimleri kaybetme endişesiyle CHP içinden muhalif milletvekillerinin önderlik ettiği bir muhalefet kampanyası gerçekleşti. Bu dönemde Köy Enstitüleri'nin müfredatında ve yapılanmasında değişiklikler yapılarak kuruluş amacından uzaklaşıldı. İş için iş içinde eğitim prensibi göz ardı edildi ve Köy Enstitüleri, öğretmen okullarına dönüştürülerek 1954 yılında tamamen kapatıldı.
Köy Enstitüleri'nin kapatılmasının ardında, bu okulların farklı amaçlar doğrultusunda kullanıldığı ve bazı güçlerin bu durumdan rahatsızlık duyduğu görülmektedir. Köy Enstitüleri, aydınlanma ve toplumsal dönüşümü hedefleyen bir eğitim sistemi olarak önemli bir rol oynamış olsa da, dönemin siyasi ve ideolojik çekişmeleri bu okulların kapatılmasına yol açmıştır.
Köy Enstitüleri'nin yerine ne geçti?
Köy Enstitüleri, öğretmen okullarına dönüştürüldü ve yerlerine yeni eğitim kurumları açılmadı.
Köy Enstitüleri ne kadar süreyle faaliyet gösterdi?
Köy Enstitüleri, 1940-1954 yılları arasında faaliyet gösterdi.
Köy Enstitüleri'nin kuruluş amacı gerçekleştirilebildi mi?
Köy Enstitüleri'nin kuruluş amacı kısmen gerçekleştirilebildi. Enstitüler, köylerde okuma yazma oranının artmasına, tarımsal üretimin gelişmesine ve modern tarım tekniklerinin yayılmasına katkı sağladı.
