Ön Çapraz Bağ Kopması Nedir, Belirti ve Tedavisi Nelerdir?

Ön çapraz bağ kopması teşhisi genellikle fizik muayene ve görüntüleme testleriyle konulur. Doktor, hastanın hikayesini dinler, dizin muayenesini yapar ve gerektiğinde MRI veya röntgen gibi görüntüleme testleri isteyebilir. Bu testler, ön çapraz bağın ne kadar ciddi şekilde hasar gördüğünü ve diğer yapılara olan etkisini değerlendirmeye yardımcı olur.

Ön Çapraz Bağ Kopması Nedir?

Ön çapraz bağ (ÖÇB), diz eklemi içinde bulunan ve dizin stabilitesini sağlayan önemli bir bağ dokusudur. Ancak bazı durumlarda, ÖÇB'nin kopması veya yaralanması meydana gelebilir. Ön çapraz bağ kopması, spor yaralanmaları sırasında sıkça görülen ve genellikle futbol, basketbol, kayak gibi yüksek etkili sporlarla ilişkilendirilen bir durumdur.

Ön çapraz bağ kopması genellikle dizin aşırı zorlanması sonucunda meydana gelir. Bu durum, ani duruş değişiklikleri, dönme hareketleri, dizin yanlış bir şekilde yere basması veya bir darbe sonucunda gerçekleşebilir. Özellikle sporcular için yaygın olan bu yaralanma, ağır bir yük bindiğinde ön çapraz bağın kopmasına neden olabilir.

Ön çapraz bağın kopması, çeşitli semptomlara yol açabilir. Yaralanma anında şiddetli bir ağrı hissedilebilir ve dizde şişlik ve morarma ortaya çıkabilir. Dizin hareket etmesi zorlaşabilir ve stabilite kaybı yaşanabilir. Bazı hastalar, kopma sesi veya hissi bildirirler. Eğer ön çapraz bağ tamamen kopmuşsa, bacakta istemsiz titreşimler (jerk) meydana gelebilir.

Ön çapraz bağ kopması tedavisi genellikle cerrahi müdahaleyi gerektirir. Bu müdahale, kopmuş olan bağ dokusunun onarılması veya yerine başka bir doku (genellikle tendon) kullanılmasıyla gerçekleştirilebilir. Cerrahi sonrası rehabilitasyon dönemi oldukça önemlidir ve genellikle fizyoterapi ve egzersiz programları içerir. Bu süreç, dizin güçlenmesini, hareket açıklığının geri kazanılmasını ve spora dönüş sürecini kapsar.

Ön Çapraz Bağ Yırtılması Neden Olur?

Ön çapraz bağ (ÖÇB), diz eklemi içinde yer alan bir bağ dokusudur ve dizin stabilitesini sağlar. Ancak bazı durumlarda, ön çapraz bağ yırtılması meydana gelebilir. Ön çapraz bağ yırtılması, genellikle spor aktiviteleri sırasında ortaya çıkar ve bu durumun birden fazla nedeni olabilir.

Spor Yaralanmaları

Ön çapraz bağ yırtılmalarının en yaygın nedeni spor yaralanmalarıdır. Özellikle futbol, basketbol, kayak gibi yüksek etkili sporlarda ani duruş değişiklikleri, dönme hareketleri veya dizin yanlış bir şekilde yere basması sonucunda ön çapraz bağ yırtılması meydana gelebilir. Örneğin, futbolcularda diğer bir oyuncuya veya yere sert bir şekilde çarpmak ÖÇB yırtılmasına neden olabilir.

Diz Zorlanmaları

Dizin aşırı zorlanması da ön çapraz bağ yırtılmasına neden olabilir. Dizdeki dönme hareketleri veya yanlış bir şekilde yere basma sonucunda bağ dokusu yırtılabilir. Örneğin, kayak yaparken dizin ani bir şekilde dönmesi veya snowboard sırasında düşme sonucunda dizin aşırı zorlanması ÖÇB yırtılmasına yol açabilir.

Travma

Diz üzerine ağır bir darbe almak veya kazalarda dizin ani bir şekilde bükülmesi, zorlanması veya burkulması sonucunda ön çapraz bağ yırtılması meydana gelebilir. Örneğin, trafik kazaları veya düşmeler sonucu diz travmaları ön çapraz bağ yırtılmasına yol açabilir.

Önceki Yaralanmalar

Daha önce diz bölgesinde yaşanan yaralanmalar veya önceki ön çapraz bağ yaralanmaları, bağ dokusunun zayıflamasına ve tekrar yırtılma riskinin artmasına neden olabilir. Bu nedenle, geçmişte ÖÇB yırtılan kişilerde tekrar yırtılma riski daha yüksek olabilir.

Anatomik Faktörler

Bazı anatomik faktörler de ÖÇB yırtılması riskini etkileyebilir. Örneğin, dizin doğal olarak daha geniş açılı olması (valgus deformitesi) veya diz kapağı ile uyluk kemiği arasındaki açının daha büyük olması (Q açısı), ön çapraz bağ yırtılması riskini artırabilir.

Ön Çapraz Bağ Kopması Belirtileri Nelerdir?

Ön çapraz bağ (ÖÇB) kopması, dizin önemli bir bağ dokusu olan ön çapraz bağın tamamen veya kısmen yırtılması durumudur. ÖÇB kopması, genellikle spor yaralanmaları sırasında meydana gelir ve birçok belirtiyle kendini gösterebilir. İşte ön çapraz bağ kopması belirtileri:

Şiddetli Ağrı

Ön çapraz bağ kopması sırasında genellikle şiddetli bir ağrı hissedilir. Yaralanma anında veya hemen sonrasında ağrı yoğunlaşabilir ve hareket ettikçe artabilir. Özellikle diz üzerinde ağırlık verme veya bükme hareketleri sırasında ağrı şiddetlenebilir.

Dizde Şişlik ve Morarma

ÖÇB kopması sonrasında dizde şişlik ve morarma ortaya çıkabilir. Yaralanma bölgesindeki kan damarlarının hasar görmesi nedeniyle dokuların kan toplaması ve buna bağlı olarak şişme ve morarma meydana gelir. Şişlik ve morarma genellikle yaralanma sonrası hemen belirgin hale gelir.

Hareket Kısıtlılığı

Ön çapraz bağ kopması nedeniyle dizin stabilitesi etkilenir ve hareket kısıtlılığı ortaya çıkabilir. Dizde hissedilen ağrı ve şişlik nedeniyle dizin hareket etmesi zorlaşabilir. Özellikle dizin tamamen düzleşmesi veya bükülmesi hareketinde kısıtlılık hissedilebilir.

Krepitasyon Sesleri

Bazı durumlarda, ön çapraz bağ kopması sonrasında dizde krepitasyon adı verilen kuru, tıkırtıya benzer sesler duyulabilir. Bu sesler, yırtılan bağ dokusunun yaralanma bölgesinde hareket ettiği veya diğer dokularla sürtündüğü anlamına gelir.

Dizin İstikrarsızlığı

Ön çapraz bağ, dizin stabilitesini sağlar. Kopması durumunda dizde istikrarsızlık hissi ortaya çıkabilir. Özellikle yürüme veya spor yaparken dizde güvenli bir his oluşmaz ve bazı hastalar, "dizim kayıyor" veya "dizim yerinden çıkacak gibi hissediyorum" şeklinde ifadelerde bulunabilir.

Ön Çapraz Bağ Kopması Teşhisi Nasıl Konur?

Ön çapraz bağ yırtılmalarında travma hikayesi oldukça önemlidir. Sadece bu hikaye ile bile ön çapraz bağ yırtılması tanısı konulabilir. Travma hikayesinin yanı sıra bir diğer önemli unsur ise fizik muayenedir. Akut ön çapraz bağ yaralanmalarında ağrı ve şişlik nedeniyle fizik muayenenin gerçekleştirilmesi zor olabilir. Bu tip durumlarda 10 gün içinde ikinci bir muayene yapılarak kesin tanı konulur. Ayrıca MR ve röntgen tetkikleri istenerek tanı kesinleştirilir.

Ön Çapraz Bağ Kopması Tedavisi Nasıldır?

Ön çapraz bağ kopması tedavisinde hastanın yaşı, aktivite düzeyi ve mesleği belirleyici bir rol oynar. Genç ve spor ile uğraşan kişilere ameliyat önerilirken; orta yaş ve üzerindeki aktif yaşam tarzına sahip olmayan kişilerde ameliyatsız bir tedavi yöntemi uygulanabilir. Ameliyatsız tedavi fizik tedavi ve menteşeli dizlik kullanılabilir.

Tam kat ön çapraz bağ yırtılmalarında ameliyatsız bir iyileşme sağlanamaz. Hastanın yaşı ileri ise dizlik ve değnek ile akut dönemde dizini koruyabilir. Dizdeki şişliğin geçmesi durumunda diz kaslarını güçlendirici egzersizler verilir. Ameliyata engel durumu olanlar, dizinde kireçlenme olanlar ve düşük aktiviteli yaşam biçimine sahip olan kişilerde ameliyatsız tedavi yöntemleri tercih edilir. Bu tip durumlarda istirahat, buz tatbiki, dizlik ve anti-emflamatuvar ilaç kullanımı önerilir.

Eğer hasta hareketli yaşam tarzına devam edecekse, bazı sporları yapmak istiyorsa ve ön çapraz bağlarda tam bir kopma yaşandıysa ameliyat şarttır.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı

Ön çapraz bağ ameliyatında zarar gören bağ dokusu yerinden çıkarılır ve yerine hastanın dizinden alınan başka bir kısım ya da kadavradan alınan sağlam dokular konulur. Buna alternatif olarak askı ve vidalar yardımıyla çapraz bağ görevi gören bir yapı da oluşturulabilir. Ön çapraz bağ ameliyatları ortalama 1 saat sürer.

Ameliyat sonrası diz hareketlerine dikkat edilmesi, dizlik, atel ve koltuk değneği kullanılması önemlidir. Ağrıları hafifletmek için bazı ilaçlar kullanılabilir ve hastanın istirahat etmesi gerekebilir. Ardından bir fizik tedavi ve rehabilitasyon planı uygulanır. Böylece hasta daha sağlıklı iyileşme gösterir.

Ameliyat sonrası ağır sporları yapmak ön bağların yeniden yaralanmasına yol açabilir. Uzmanlar 9 ile 12 ay boyunca spor hayatına dönülmemesi gerektiğini söyler. Yüzme ve bisiklet gibi sporlar yeniden profesyonel olarak yapılabilir ancak futbol, basketbol ve voleybol gibi dize çok yüklenilen sporların profesyonel anlamda yapılamaz.

Ön çapraz bağ koparsa ne olur?

Ön çapraz bağ koparsa hareketler kısıtlanır, dizin üzerine basılamaz ve dizde şişme meydana gelir. Şiddetli ağrı ve acılara sebebiyet veren bu durum yaşandığında kişi gelende kendini yere atar. Kopma durumunda doktora başvurmak, fizik tedavi görmek ve gerekirse ameliyat olmak gereklidir.

Ön çapraz bağı kopan yürüyebilir mi?

Ön çapraz bağların kopması durumunda 1 hafta süreyle kişi yürüyemeyebilir. Daha sonra belirtiler azalır ve hasta artık yürüyebilecek duruma gelir. Ancak durum tedavi edilmezse ufak bir harekette bağlar yeniden zarar görebilir ya da farklı diz sakatlıkları oluşabilir. Bunun için doktor kontrolü gereklidir.

Ön çapraz bağ yırtığı ameliyatsız geçer mi?

Ön çapraz bağ yırtığı ameliyatsız şekilde bir noktaya kadar düzelebilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon programlarıyla hasta yeniden yürüyebilecek duruma gelir. Ancak bu durum spor yapmayan, hareketsiz yaşam sürecek kişiler için geçerlidir. Fazla hareketli yaşam ve bazı sporları yapabilmek için ameliyat gereklidir.

Ön çapraz bağ ameliyatı zorunlu mu?

Ön çapraz bağ ameliyatı zorunlu değildir. Kişinin yaşına ve yaşam tarzına göre ameliyat olup olmayacağına karar verilebilir. Dizde gevşeklik varsa ve ön bağlar tamamen koptuysa ameliyat olmak iyileşmek için tek yoldur. Ancak hafif yırtılmalarda ve hareketsiz yaşamı seçen hastalarda ameliyatsız tedaviler de uygulanabilir.

Ön çapraz bağ yırtığı kaç ayda iyileşir?

Ön çapraz bağ yırtıkları ortalama 9 ayda iyileşir. Spor yapan insanlar için aktivitelere dönme süresi daha uzun sürebilir. Bu süre 8 ay ile 12 ay arasında değişmektedir. İyileşme sürecinde fizik tedavi ve rehabilitasyon planlarına uymak, doktorun verdiği egzersizleri yapmak önemlidir.

Ön çapraz bağ kendi kendine iyileşir mi?

Ön çapraz bağlar kendi kendine iyileşmemektedir. Birçok kişi sakatlık yaşadıktan sonra ve dizindeki şişlik indikten sonra bağın iyileştiğini düşünür. Ancak bu doğru değildir. En ufak bir harekette tekrar bir sakatlık yaşanabilir. Bunun için ön çapraz bağ hasarından şüpheleniliyorsa doktora başvurmak gerekir.