Osmanlı Devleti'nde Tutulan Defterler: Ruznameler, Nakibü’l Eşraf ve Muhasebe Kayıtları
Osmanlı Devleti'nde Tutulan Çeşitli Defterler
Osmanlı Devleti, idari ve mali konularda geniş bir arşiv sistemi oluşturmuş ve çeşitli defterlerle bu bilgileri kayda almıştır. Bu defterler, devletin idaresinden mali işlerine, ilmiye sınıfının yönetiminden vakıfların işleyişine kadar birçok alanı kapsamıştır. İşte Osmanlı Devleti'nde tutulan bazı önemli defterler:
Ruznameler
Ruznameler, ilmiye sınıfının yönetimi ve denetiminden sorumlu kazaskerler tarafından tutulan defterlerdir. Bu defterlerde, ilmiye sınıfına mensup kişilerin eğitimleri, atamaları, azilleri, terfileri, görev yerleri ve görev değişiklikleri gibi bilgiler günü gününe kaydedilirdi. Bu kayıtlar, Osmanlı'nın eğitim ve idari sisteminin işleyişini anlamak için önemli bir kaynak oluşturur.
Günümüzde bu defterler, 'İstanbul Şer‘iyye Sicilleri' ve 'Nuri Osmaniye' arşivlerinde bulunmaktadır. Konuyla ilgili dikkat çeken çalışmalardan biri Cahit Baltacı'nın “Kazasker Ruznamelerinin Tarihi ve Kültürel Ehemmiyeti” adlı eseridir.
Nakibü’l Eşraf Defterleri
Nakibü’l eşraf defterleri, ilmiye sınıfı içinde protokolde önemli bir yere sahip olan, ancak belki o kadar da öne çıkmayan faaliyetleri kaydeden defterlerdir. Bu defterler, özellikle Osmanlı sosyal ve kültürel yaşamını araştırmak isteyen tarihçiler için önemli bir kaynaktır. Bu kayıtlar, İstanbul Şer‘iyye Sicili Arşivi’nde yer almaktadır.
Muhasebe Defterleri
Muhasebe defterleri, Osmanlı medrese vakıflarının işleyişini ve mali durumunu belgeleyen kayıtlar arasında yer alır. Medrese vakıflarının gelir-giderleri ve mali işlemleri bu defterlerde titizlikle kaydedilirdi. Bu defterler, başta Başbakanlık Osmanlı Arşivleri olmak üzere Vakıf Umum Arşivleri ve İstanbul Şer‘iyye Sicil Arşivleri’nde bulunmaktadır.
Osmanlı Devleti'ndeki bu defterler, imparatorluğun idari, mali ve sosyal yapısını anlamak açısından değerli birer belge niteliğindedir. Günümüzde araştırmacılar ve tarihçiler, bu defterlerden faydalanarak Osmanlı’nın yönetim sistemine dair derinlemesine bilgiler elde etmektedir.
