Şarbon Nedir, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Tarihin derinliklerine uzanan korkutucu salgınlar arasında yer alan şarbon, insanlığın sağlıkla dolu bir dünyada dolaştığı günümüzde bile hala gizemini koruyan ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Bacillus anthracis adındaki bakterinin neden olduğu bu hastalık, hayvanlarla iç içe olanların ve etle uğraşanların en büyük kabuslarından biri olmuştur.

Şarbonun tarihsel izlerini sürebileceğimiz eski dönemlerden bugüne kadar geçen zaman diliminde, tıp dünyasının bu ölümcül hastalığa karşı savaşı tüm hızıyla devam etmektedir. Peki, şarbon tam olarak nedir ve neden hala günümüzde de dikkatle izlenmesi gereken bir sağlık tehdidi olarak varlığını sürdürüyor? Bu makalede, şarbonun etkilerine ve bulaşma yollarına yakından bakacak, bu gizemli hastalığın önemini anlamaya ve toplum sağlığını korumak adına bilinçlenmeye odaklanacağız.

Şarbon Nedir?

Şarbon, bacillus anthracis adlı bir bakterinin ot yiyen hayvanlara geçmesiyle ortaya çıkan, hastalıklı hayvanlardan genelde temas yoluyla insana geçebilen bir hastalıktır. Keçi, koyun, sığır ve inek gibi ot yiyen hayvanlarda sıkça görülür. İnsan vücuduna girdiğinde sürekli üreyerek çoğalan bakteri, tedavi edilmediği taktirde ölüme neden olabilir.

Şarbon, bakteriyel bir hastalıktır ve ot yiyen hayvanlardan insanlara temas yolu ile geçmektedir. Toprakta ve meralarda bulunabilen bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı olan şarbon, daha çok temas yoluyla bulaşsa da solunum yoluyla da bulaşabilir. Ancak şarbon insandan insana bulaşmaz.

Şarbon bakterisinin üremesi için mutlaka oksijen ve yaklaşık 37 derece ısı gerekir. Bu nedenle insan vücudu onların üremeleri için oldukça uygundur.

Şarbonun ortaya çıkış şekli tam olarak bilinmese de üretimi çok kolaydır. Laboratuvar ortamında kolay üretilebildiği için biyolojik silah olarak kullanılabilir. Bu sebeple hastalığın çıkış şeklinin de laboratuvar kaynaklı olduğu düşünülmektedir.

Günümüzde görülme sıklığı oldukça azalan şarbon, genellikle Asya, Afrika ve Güney Amerika gibi Akdeniz ülkelerinde görülmektedir. Ancak son yıllarda şarbon hastalığında bir azalma söz konusu olduğu bilinmektedir.

Şarbon Türleri Nelerdir?

Şarbon tür ve çeşitleri hastalığın tutulum gösterdiği yere göre birbirlerinden ayrılır. Buna göre akciğer, sindirim sistemi ve deri olmak üzere 3 çeşit şarbon türü bulunur.

Şarbon türlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Akciğer Şarbonu

Akciğer şarbonu hastalığın solunum yoluyla bulaşan türüdür. Havada asılı kalan şarbon sporları solunum ile vücuda girerek akciğerlere yapışmaktadır. Vücuda giren bakteri ortalama 5 gün içinde belirti vermeye başlar. Belirtiler soğuk algınlığına benzeyebilir. Ateş, nefes darlığı ve öksürük gibi şikayetler görülür.

Akciğer şablonunda erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir. Başlarda soğuk algınlığı ile benzerlik gösteren belirtiler sonrasında lenf bezlerinin şişmesi ve ağır nefes darlığı gibi belirtilerle devam edebilmektedir. Akciğer şarbonu, tedavinin gecikmesi ile birlikte menenjite dönebilir ve ilerledikçe hayati riskleri de beraberinde getirebilir.

2. Deri Şarbonu

Deri şarbonu hastalığın en çok görülen türüdür çünkü hastalık en çok temas yoluyla bulaşır. Deride bulunan kesik ve yaralardan vücuda giriş yapan bakteri nedeniyle ortaya çıkabilir. Şarbon bulunan hayvanların deri, kıl ve yünleri ile temas yoluyla da bulaşabilir.

Çok hızlı gelişen bu türde belirtiler 1 ile 2 gün içinde ortaya çıkar. Ciltte ağrı, sızı ve kabartı şeklinde belirtiler görülür. Genelde yüz, kol ve boyunda kaşıntılar ortaya çıkar. Sonra bu kaşıntılar siyahlaşarak kabarık bir yaraya dönüşür. Derinin altında ülser meydana gelir.

3. Bağırsak Şarbonu

Sindirim sistemi şablonu olarak bilinen bağırsak şablonu, bakterinin bulunduğu etin tüketilmesi durumunda ortaya çıkar. Özellikle az pişmiş etlerde risk oranı oldukça yüksektir. Ancak 120 ºC üzerinde pişen etlerden genelde bulaşmaz. Hastalık 2 ile 5 gün içinde belirti verir.

Ölüm riski oldukça yüksek olan şarbon tiplerinden biri olan bağırsak şablonu, kanlı dışkı ve kan kusma gibi sindirim sisteminde meydana gelen kanamalara neden olur. Ağız ve boğazda da çoğalmaya başlayan bakteriler ağızda büyük yaralara neden olur. Bu yaralar yutkunmayı zorlaştırır ve boğaz ağrılarına sebebiyet verir.

Şarbon Nasıl Bulaşır?

Şarbon, zoonotik bir hastalık olarak bilinir ve özellikle hayvanlarla yakın temas sonucu insanlara bulaşabilen ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Bacillus anthracis adı verilen bakterinin neden olduğu şarbon, tarih boyunca zaman zaman salgınlara sebep olmuştur. Bu tür salgınlara karşı önlem almak için şarbonun nasıl bulaştığını anlamak son derece önemlidir. İşte şarbonun nasıl bulaştığına dair temel bilgiler:

1. Doğrudan temasla bulaşma

En yaygın bulaşma yolu, enfekte hayvanlarla doğrudan temas etmektir. Şarbon genellikle hayvanlarda görülür ve enfekte olmuş bir hayvana dokunma, etini yeme veya eti işleme sürecinde kesik veya yara ile temas etme, bakteriyi insanlara bulaştırma riskini artırır. Bu durum, çiftlik hayvanları ve deri işleriyle uğraşan kişiler için riskli olabilir.

2. Solunum yoluyla bulaşma

Şarbon, bakteri sporlarının havada bulunduğu ve insanların bu sporları soluduğu zaman nadir durumlarda da olsa solunum yoluyla bulaşabilir. Çoğunlukla hayvanlara ait ürünlerin işlendiği veya hayvan leşlerinin bulunduğu bölgelerde çalışanlar risk altındadır.

3. Yara veya kesik yoluyla bulaşma

Şarbon sporları, açık yaralardan veya kesiklerden vücuda girebilir ve bu yolla enfeksiyon oluşabilir. Özellikle şarbonun cilt formuyla temas, bakterinin kolayca giriş yapabileceği bir yoldur.

4. Kontamine hayvan ürünleriyle bulaşma

Şarbon, hayvanların deri, et veya kemikleriyle bulaşabilir. Şarbonun etkili olduğu bölgelerde hayvan ürünlerinin doğru şekilde işlenmediği veya pişirilmediği durumlarda enfeksiyon riski artar.

5. Laboratuvar ortamında bulaşma

Nadir durumlarda, araştırmacılar veya veteriner hekimler gibi laboratuvar ortamında şarbonla çalışan kişiler, kazalar sonucu şarbona maruz kalabilirler.

Şarbon Belirtileri Nelerdir?

Şarbon, Bacillus anthracis adlı bakterinin neden olduğu zoonotik bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalığın belirtileri, enfekte olmuş bir kişinin veya hayvanın vücudunda bakteriyle karşılaştığında ortaya çıkar. Şarbon, çeşitli formlarda kendini gösterebilir ve belirtiler, enfeksiyonun bulaşma yolu ve hastalığın tipine bağlı olarak değişebilir. İşte şarbon belirtileri ve formları hakkında önemli bilgiler:

1. Cilt Şarbonu Belirtileri

Cilt şarbonu, en yaygın şarbon türüdür ve genellikle enfekte hayvanların derisine veya deri ürünlerine temas sonucu ortaya çıkar. Cilt şarbonunun belirtileri şunlardır:

• Küçük, kırmızı bir lezyon veya sivilce benzeri bir kabarcık şeklinde başlar.
• Kabarcık hızla büyür ve etrafında şişlik ve kızarıklık oluşur.
• Kabarcığın ortasında açık bir yara oluşur ve siyah bir nekrotik (ölmüş) bölge gelişir.
• Bu yara, hastalığın adının kaynağı olan "şarbon" kelimesini çağrıştıran siyah bir yaraya dönüşür.
• Cilt şarbonunda lenf düğümlerinde şişme görülebilir ve genellikle ağrılıdır.

2. Akciğer Şarbonu Belirtileri

Akciğer şarbonu, şarbon sporlarının solunması sonucu oluşan daha ciddi bir şarbon formudur. Akciğer şarbonunun belirtileri şunlardır:

• Başlangıçta grip benzeri semptomlar, yorgunluk, ateş ve öksürük gibi nonspesifik belirtiler görülebilir.
• Daha sonra şiddetli nefes darlığı, göğüs ağrısı ve mukuslu kanlı öksürük başlar.
• Hızla ilerleyen akciğer rahatsızlığı, akciğer zarını etkileyebilir ve su toplamasına neden olabilir.

3. Sindirim Sistemi Şarbonu Belirtileri

Sindirim sistemi şarbonu, kontamine gıdaların tüketilmesi sonucu ortaya çıkabilir ve belirtiler şunlardır:

• Şiddetli karın ağrısı ve ishal meydana gelir.
• Mide bulantısı ve kusma görülebilir.
• Sindirim sistemi şarbonu, genellikle akciğer veya cilt şarbonuna kıyasla daha nadir görülür.

Şarbon Tedavisi Nasıl Yapılır?

Şarbon tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Genelde antibiyotik tedavisi hastalığın iyileşmesinde başarılı olur. Eğer hastalık çok ilerlemişse ve solunum yollarında bulunuyorsa antibiyotiğe ek olarak farklı ilaç ve yöntem destekleri de uygulanabilir. Bunun için şarbon hastalığında erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir.

Özellikle akciğer şarbonunda yüksek dozda antibiyotik uygulanmaktadır. Deri şarbonunda herhangi bir cerrahi müdahale söz konusu değildir. Ancak yaralar sürekli olarak pansuman tedavisi ile kontrol altında tutulur. Kişi koruma altına alınmalı ve bir an önce tedaviye başlanmalıdır. Aksi halde geç kalınmış tedavinin iyi sonuçlar vermesi imkansız olabilir.

Şarbonun bulaşmasına neden olan hayvanlar öldürüldükten sonra kirece gömülür ve ortam karantinaya alınır. Bölge iyice yıkanarak çevredeki hayvanlara aşı uygulaması yapılmalıdır. Aksi halde gerekli önlemler alınmaması ve bölgenin karantina altında tutulmaması şarbonun başkalarına da bulaşmasına neden olabilir.

Şarbon kaç günde öldürür?

Akciğer şarbonu tedavi edilmezse 72 saat içinde hastanın ölümüne yol açabilir. Bağırsak şarbonuysa bağışıklık sistemi düşük olan insanları 3 gün içinde öldürebilir. Bu iki şarbon tipi en ölümcül olanlarıdır. Erken teşhis edilmeli ve bir an önce tedavisine başlanmalıdır. Tedaviye erken başlanırsa hayati risk ortadan kalkar.

Şarbonlu et yenirse ne olur?

Şarbonlu et yenirse kişi bir kaç gün içinde bağırsak yani sindirim sistemi şarbonuna yakalanabilir. Ölümcül şarbon tiplerinden olan bu hastalıkta kanlı kusma ve ishal görülebilir. Ardından ağızda ve boğazda büyük beyaz yaralar ortaya çıkar. Eğer hastalık tedavi edilmezse birkaç gün içinde hasta hayatını kaybedebilir.

Şarbon insandan insana geçer mi?

Şarbon insandan insana bulaşmaz, yalnızca hayvanlardan insana geçer. Bulaş için hayvanın nefesinin solunması, hayvana temas edilmesi ya da etinin yenmesi gerekir. Hastalığın kişiye nasıl bulaştığı şarbonun tipini de belirler. En tehlikelisi solunum ve sindirim yoluyla bulaşan şarbon tipleridir.

Şarbonlu et nasıl belli olur?

Şarbonlu hayvanın ağız, burun ve makatından siyah renkte kan gelir ve bu kan oldukça sıvı haldedir. Vücudunun çeşitli yerlerinde şişkinlikler ve ödemler görülür. Ayrıca hayvan kesildiğinde derisinin altındaki damarların çok belirgin olduğu gözlenir. Böyle hayvanlar ve hayvan etlerinin yenmemesi, gerekirse araştırma yapılması önerilir.

Şarbonlu hayvan kaç günde ölür?

Şarbona yakalanan hayvanda belirtiler çok hızlı gelişir ve hayvan 2 ile 4 gün içine hayatını kaybeder. Hayvanlarda şarbon belirtileri vücutta titreme ve solunum güçlüğü ile başlar ve hayvanın çeşitli deliklerinde kanamalar görülür. Vücudunun birçok yerinde ödemlere rastlanır. Böyle hayvanlara kontrolsüzce temas etmemek gerekir.

Deri şarbonu ağrı yapar mı?

Deri şarbonunda deride oluşan yaralar ağrımasa da kas ve bağ ağrıları görülebilir. Bu durum vücudun hastalıkla savaşmaya çalışması nedeniyle olabilir. Aynı zamanda halsizlik ve yorgunlukla birlikte kusma ve ateş şikayetleri de ortaya çıkar. Belirtiler görüldüğünde kısa sürede doktora başvurmak önemlidir.