Şeker Nedir, Görevi ve Zararları Nelerdir?

Çoğu yemek ve içecekte önemli bir yeri olan şeker, zararlı besinlerin başında geliyor. Birçok kişinin bağımlılık olarak gördüğü şekerin özellikle kimyasal işlemlerle beyazlatılmış türleri tehlike saçıyor. Peki, şeker aslında nedir ve neden şeker ihtiyacı duyarız? Şekerle ilgili tüm merak edilenleri cevapladık.

Şeker Nedir?

Şeker, yemek ve içeceklerde kullanılan, çözünebilir bir karbonhidrattır. Diğer ismi sakkaroz olan şeker, fruktoz ve glikozdan oluşur. Fruktoz, çözülmesi zor olduğu için daha sonra kullanılmak üzere karaciğerde depolanır. Glikoz ise basit şeker anlamına gelir. Gıdalarla alınan şeker vücutta glikoza dönüşür. Kana karışan bu şeker, kan şekeri olarak da tanımlanır.

Şeker, sebzelerde ve meyvelerde doğal olarak bulunur. Glikoz ve fruktoz yan yana geldiğinde "sakkoroz" ortaya çıkar. Şeker pancarı ya da şeker kamışındaki şeker budur. Çaya katılan şeker de sakkarozu ifade eder. Şeker kamışı ya da şeker pancarından elde edilen şeker ilaveleri eşit oranda glikoz ve fruktoz içerir.

Öte yandan, endüstriyel süreçlerden geçen pek çok gıdada kullanılan ve laboratuvar ortamında üretilen nişasta bazlı şuruplar, glikoza oranla çok fazla miktarda işlenmiş fruktoz içerir ve devamlı tüketildiğinde bu zehirli moleküller vücuda ciddi zararlar verir.

Neden Tatlı Yemek İsteriz?

Sürekli şeker yemek istemek sanılanın aksine psikolojik değil, biyolojik sebeplerden kaynaklanır. Hormon ve hücreler arası iletişimi sağlayan kimyasallar, şeker isteğini artırır ve şeker alışkanlığını kışkırtır. Dahası şekerli bir yiyecek ya da içecek sadece kan şekerini ve insülini yükseltip kişinin daha fazla şeker istemesine sebep olur. Aynı zamanda beyinde de değişiklilere de yol açar.

Şeker vücudun enerji kaynağı olduğu için fazla efor harcanan günlerde bile vücut şeker isteyebilir. Uzun bir yürüyüş ve yoğun bir günün ardından tatlı ihtiyacı hissetmenin sebebi burdur. Eğer kan şekeri gün içinde dengesiz seyrederse de yine tatlı ihtiyacı artar. Çünkü şeker zaman zaman düşer ve vücut tatlı yemek ister.

Şeker Vücudumuza Ne Yapar?

Ağzınıza tatlı bir şey atınca dildeki tat alma duyuları beyni uyarır ve ödül mekanizması çalışır. Bu sayede mutluluk hormonu denen dopamin salgılanır. Bu esnada şeker mideye, ince bağırsağa, sonra karaciğere doğru yola çıkar. Metabolizma bu besini denetlemeye çalışır. Enzimler, şekeri glikoz ve fruktoz olmak üzere iki moleküle ayrıştırıp parçalar. Glikoz enerji olarak kullanılır, fruktoz daha sonra kullanmak üzere karaciğerde depolanır.

Nişasta bazlı şeker yani NBŞ ise sindirimin ilk aşamasında doğrudan kana karıştığı için metabolizmanın ayarlarını bozar. Bu sebeple NBŞ içeren paketli gıdaların tüketilmemesi önerilir.

Şeker Hangi Hastalıklara Neden Olur?

Şeker tüketimi kısa süre mutlu etse de tehlikesi sadece kilo almakla sınırlı kalmaz. Fazla şeker tüketimi damarları tahrip ederek kalp hastalıklarına, karaciğer yağlanmasına, kansere, unutkanlık ve erken bunamaya, tekrarlayan hipoglisemi ataklarına, bağışıklık sisteminin zayıflamasına, obezite ve diyabete neden olabilir. Dahası, şeker molekülleri vücutta fazla bulunduğunda cildin en önemli yapıları da zarar görür.

Şekerin Zararları Nelerdir?

Vazgeçilmez bir besin olarak hayatımızda önemli bir yeri olan şeker, zararlı yiyeceklerin başında geliyor. Fazla tüketildiğinde birçok hastalığa davetiye çıkaran şekerin zararlarını sizin için sıraladık.

İşte şekerin zararları:

1. Kan Şekerinin Dengesini Bozar

Yapılan araştırmalara göre şeker tüketimi anlık ihtiyaçları giderse bile birkaç saat sonra açlık ve açlığın ortaya çıkardığı sorunlar olarak daha şiddetli geri dönüyor. Bağımlılık haline gelmiş şeker tüketimi ise şeker ihtiyacının giderilmemesi halinde kan şekerinde ani değişimlere ve buna bağlı olarak baş ağrısı, yorgunluk gibi sorunlara yol açabiliyor.

2. Diyabet, Obezite ve Kalp Hastalıkları Riskini Arttırır

Şeker tüketiminin neden olduğu sağlık sorunları arasında diyabet, obezite ve kalp hastalıkları yer alıyor. Çünkü vücuda alınan fazla şeker yağa dönüştürülüyor, kişinin kilo alma hızı artıyor. Bunun yanında kan şekeri sürekli dengesi kalıyor, bu durum diyabeti getiriyor. Şeker tüketimini sınırlandırmamanız halinde ilerleyen yaşlarda bu tarz ciddi sağlık sorunları ile karşılaşma ihtimaliniz oldukça yüksek.

3. Cilt Sorunları Yaratır

Şekerin zararları arasında cilt sorunlarına neden olması da yer alıyor. Şekerli yiyecekler kan şekerini ve insülin seviyesini aniden yükselttiği için akne gelişimine neden olabiliyor.

4. Kansere Neden Olabilir

Obeziteye yol açan şekerli yiyecekler kanser riski üzerinde de önemli bir role sahip. Birçok kişinin katılımıyla yapılan bir çalışmaya göre normalin üstünde yapılan şeker tüketimi yemek borusu, ince bağırsak ve plevral kanseri üzerinde risk arttırıcı bir etkiye sahip. Yine yapılan başka bir araştırmaya göre ise haftada 3 kez çörek ve tatlı kurabiye tüketen kadınların diğer kadınlara göre rahim içi kanserine yakalanma riski daha yüksek.

5. Depresyona Sürükler

Beslenme düzeni ruh hali üzerinde oldukça büyük bir öneme sahip. Kek, çikolata gibi işlenmiş şeker oranı yüksek olan gıdalar anlık bir mutluluk verse de uzun vadede depresyona girme riskini arttırıyor. Çünkü vücut şekerin oluşturduğu etkilere karşı hormon salgılıyor. Bu hormonal değişimler de halsizlik ve yorgunlukla birlikte depresyona da neden oluyor.

6. Cildin Yaşlanma Hızını Arttırır

Bilindiği üzere ciltteki kırışıklıkların tek sebebi yaşlanma değil. Birçok farklı etkene bağlı bir biçimde ortaya çıkan kırışıklıklar beslenme düzeni ile yakından ilişkili. Şeker tüketiminin vücutta neden olduğu gelişmiş glikasyon son ürünleri, birçok hastalığa neden olmasının yanı sıra cildin erken yaşlanmasına da sebebiyet veriyor.

7. Enerjiyi Düşürür

Şeker tüketiminin enerji yükselttiği bilinse de bu durum yalnızca geçici bir durum. Şeker tüketimi ile birlikte yükselen enerji, birkaç saatlik bir süreç sonunda kayboluyor. Geçici enerji dalgalanmalarından uzaklaşabilmek için şeker seviyesi düşük, lif bakımından ise zengin karbonhidratlı besinleri tercih etmeniz gerekiyor.

Şeker Tüketimi Nasıl Azaltılır?

Beyin, şekere tıpkı alkol ve sigara gibi tepki verir. Şekeri hayatınızdan çıkardığınız ilk günlerde baş ağrısı, gerginlik ve çok fazla tatlı isteği oluşması şeker bağımlılığına işarettir. Bu bağımlılıkla mücadele için en etkili yolsa şekeri aniden hayatınızdan çıkarmaktır.

İşte şeker tüketimini azaltmanın yolları:

1- Kahvaltı

Kan şekerinin normal sınırlarda kalmasını sağlamak ve şeker ihtiyacınızı en aza indirmek için kahvaltı önemli. Çünkü gece boyunca kan şekeri düşük seyreder ama kahvaltıyla normal değerlere çıkar, şeker açlığının bastırılmasını sağlar. İçerisinde yeşilliklerin de olduğu, kuruyemiş gibi enerji veren besinler içeren, protein bakımından zengin bir kahvaltı işinize yarayabilir.

2- Tahıllar ve Baklagiller

Rafine şeker ve daha da tehlikelisi çoğu işlenmiş gıdanın içindeki NBŞ'den kurtulmak için tahıl ve baklagillere yönelebilirsiniz. Sağlıklı karbonhidratlar içeren tahıl ve baklagiller, vücutta glikoza dönüşerek kullanılır. Fruktoz gibi vücuda ağırlık yapmak. Bu sebeple tahıl ve baklagillere öğünlerinizde yer vermelisiniz.

3- Meyve

Meyvelerin suları yüksek oranda şeker içerdiğinden her meyvenin posasıyla beraber yemeğe gayret edilmelidir. Ancak glisemik indeksi düşük olan yeşil elma, erik ve üzüm gibi meyveleri tercih etmek kan şekerinizin daha dengeli yükselmesini sağlar. Bunun yanında meyvelerdeki şekeri dengelemek için süt, yoğurt ve kuruyemişle birlikte tüketebilirsiniz.

4- Bitter Çikolata

Tatlıyı ve şekeri hayatınızdan çıkarmak istiyorsunuz ama çikolatadan vazgeçemiyorsanız bitter çikolata kullanabilirsiniz. Porsiyonunu abartmayacak şekilde, yüzde 70 oranında kakao içeren bitter çikolata diğer çikolata türlerinden daha iyidir. Şekeri diğer çikolatalar kadar hızlı yükseltmez.

5- Baharat

Yemeklerinizi tatlandırmak için şeker yerine baharatlardan yardım alabilirsiniz. Bunun için en iyi tercih tarçın ve hindistan cevizidir. Bu baharatlar yemeklerinizi doğal yolla tatlandırır, şeker açlığınızı giderir. Özellikle tarçın kan şekerinin dengelenmesinde büyük rol oynar.

Şekeri içinde ne var?

Şeker aslında sakkaroz demektir. Şekerin içerisinde glikoz ve fruktoz bulunur. Şeker pancarından elde edilen basit şeker budur. Tüketildiğinde glikoz direkt olarak enerji için kullanılır ve kana karışır. Fruktoz ise daha sonra kullanılmak üzere karaciğerde depolanır. Fruktozu parçalamak zordur ve fazla tüketildiğinde vücutta yağa dönüşür.

Şeker neden zararlı?

Çok fazla şeker tüketimi zararlıdır çünkü şeker insülin direncini tetikler. Bu durum insülinin şekere karşı duyarsızlaşmasına ve kandaki şekerin yükselmesine neden olur. Diyabet hastalığı böyle ortaya çıkar. Bu durum aynı zamanda karaciğer yağlanması ve kalp damar hastalıklarını da tetikler.

Şeker bırakılırsa ne olur?

Aşırı şeker tüketimi bırakılırsa daha dinç ve sağlıklı hissedilir, cilt güzelleşir, yorgunluk azalır, açlık artık sizi fazla etkilemez, kalp krizi ve diyabet riskleri azalır, yaşam kalitesi yükselir ve daha mutlu hissedersiniz. Vücudun kendini dengelemesiyle farkı anlayabilirsiniz. Kan şekerindeki dalgalanmalar önlenince dün içinde yaşanan enerji değişimleri de yok olacaktır.

Hiç şeker yememek zararlı mı?

Şekeri tamamen hayatınızdan çıkarmak da doğru değildir. Çünkü şeker vücudun enerji kaynağıdır. Bunun yerine şekerin azaltılması gerekir. Zaten şeker içermeyen yiyeceklerin sayısı çok azdır. Şekeri tamamen hayattan çıkarmak pek kolay olmaz. Bir ekmek yerken, karbonhidrat tüketirken vücuda şeker alınır. Şekeri azaltmak için sağlıklı beslenmek yeterlidir.

Hangi meyvede şeker yok?

Şekersiz meyve yoktur ancak az şekerli meyve bulunur. Glisemik indeksi de düşük olan bu meyveler limon, erik, çilek, yeşil elma ve avokado gibi birçok meyve şekeri hızla yükseltmez. Şeker oranı düşük olan bu meyveler tatlı ihtiyacını gidermek için kullanılabilir.

Şeker yerine ne yenir?

Şekerin yerine tarçın ve hindistan cevizi gibi tatlı baharatlar kullanılabilir. Bununla birlikte düşük şekerli meyveler de tüketilebilir. Çok abartmamak kaydıyla meyve reçellerinden de yardım alınabilir ancak reçelin doğal olması önemlidir. Aynı zamanda doğal bal ile sabahları tatlı ihtiyacı giderilebilir.