Serebral Palsi Nedir, Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?

Serebral Palsi Nedir?

Serebral palsi, doğum öncesi, sırası veya sonrasında meydana gelebilen, kas hareketlerini ve vücut duruşunu etkileyen ve fiziksel engel oluşturan bir hastalıktır. Merkezi sinir sistemindeki hareket işlevinin hasar görmesinden dolayı kaynaklanmaktadır.  Beyin felci de denilen bu hastalık, kalıcı fonksiyon kayıplarına neden olur.

Serabral palside beyin ve kaslar arasındaki bağın zarar görmesi sonucunda hayat boyu devam edecek fiziksel engeller meydana gelir. Bu fiziksel engellerin yanı sıra %30 oranında zihinsel engel görülmesi de söz konusudur. Erken doğum ve çoğul gebeliklerde serebral palsi riski yükselir.

Kalıcı fonksiyon kayıplarına neden olan bu hastalığın kesin bir tedavisi yoktur. Ancak erken teşhisin önemi burada da ön plana çıkmaktadır. Erken teşhis edilmesi durumunda uygulanan tedaviler ile hastanın yaşam koşullarının daha iyi olması ve hastalığın etkilerinin en aza indirilmesi sağlanabilir.

Serebral Palsi Çeşitleri Nelerdir?

Çeşitli tiplerde görülen serebral palsi hastalığının en sık görülen şekli “spastik” tipidir. Bunun  yanı sıra serabral palsi hastalığının diskinetik, ataksik ve karışık tip olmak üzere toplamda 4 çeşidi bulunmaktadır.

Birbirinden farklı özelliklere ve belirtilere neden olan serabral palsi tiplerini inceleyelim:

Spastik Tip

Spastik serebral palsi, hastalığın en sık görülen türüdür. Serebral palsi hastalarının yaklaşık %80’i spastiktir. Bu tip serebral palsi hastalarının kas gerginlikleri oldukça yüksektir. Bu nedenle hareketleri de bir o kadar tutuktur. Spastik SP hastalığı da kendi içinde sınıflara ayrılmaktadır.

Spastik Dipleji yalnızca bacakları etkilerken, Spastik Hemipleji vücudun sağ veye sol yarısını etkilemektedir. Spastik Kuvadriplejide ise iki kol ve bacak aynı anda etkilenir.

Diskinetik Tip

SP hastalarının yaklaşık %12’lik bir bölümü oluşturan diskinetik tipte kol ve bacakların hastalıktan etkilenmesine ek olarak istem dışı hareketler de ortaya çıkar. Uzuvlarda dönme, kasılma ve bükülme gibi istemsiz hareketler meydana gelir. Beynin hareket kontrolü ve akıcılığını sağlayan bölümünün hasar almasıyla ortaya çıkar.

Ataksik Tip

Beyincik zedelenmesiyle ortaya çıkan Ataksik Tip, denge duyusunun etkilenmesiyle görülen Serabral Palsi hastalığı tipidir. Hasta, yürüme, yazı yazma veya bir nesneyi uzatma gibi durumlarda el ve ayaklarını kontrol etmekte zorlanırlar. Bu durum denge probleminin yanı sıra derinlik duygusu kaybından kaynaklanmaktadır.

Karışık Tip

Bazı Serebral Palsili kişilerde hastalığın birçok tipinde görülen farklı belirtiler aynı anda ortaya çıkar. Bu duruma Karışık Tip Serebral Palsi denir.  Bu hastalık tipi, beynin birden fazla bölümünün hasar almasıyla ortaya çıkar.

Serebral Palsi Neden Olur?

Serabral palsi nedenleri arasında anne karnında yaşanan enfeksiyonlar, çoğul gebelik, anne hastalığı, genetik rahatsızlıklar, kafa travması, bebek enfeksiyonları, doğum sırasındaki beyin kanaması, doğum sırasında beyne oksijen gitmemesi ve çeşitli ilaçlar bulunur. Bu nedenler arasına beyin hasarına yol açacak diğer faktörler de eklenebilir.

Doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrası erken dönemde oluşabilen Serebral Palsinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte beyne oksijen gitmemesinden kaynaklı oluşabileceği düşünülmektedir. Her 1000 kişiden 2-3’ünde görülen bu durum beyindeki hareket işlev alanının hasar görmesine bağlı olarak ortaya çıkar. 

Birçok faktörün neden olabileceği Serebral Palsi hastalığını doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere 3 ana başlıkta inceleyebiliriz.

Serebral Palsi Doğum Öncesi Nedenleri

Serebral palsinin doğum öncesi nedenlerini hamilelik döneminde geçirilen hastalıklar, plasenta bozuklukları nedeniyle bebeğin anne karnında oksijensiz kalması, kan uyuşmazlığı, şeker hastalığı, anne adayının kullandığı ilaçlar, hamilelik döneminde alkol, sigara ve uyuşturucu kullanımı, hipertansiyon ve genetik etkenler olarak sıralayabiliriz.

Serebral Palsi Doğum Sırasındaki Nedenleri

Doğum sırasında beyne zarar verebilecek etkenler de bebeğin serabral palsi olmasına neden olabilir. Bu etkenler arasında erken doğum veya geç doğum, bebeğin 2,500 gr altında doğması, kordon dolanması, doğumun uzun sürmesi, doktor hataları, zor doğum, bebeğin anormal gelişi, yetersiz doğum koşulları ve çoğul gebelikler gösterilebilir.

Serebral Palsi Doğum Sonrası Nedenleri

Doğum sonrası nedenlerden de kaynaklana bilen Serebral Palsi hastalığına bebeğin solunumunun yetersiz kalması, menenjit, beyin iltihaplanması, kafa travması, beyin kanaması, ağır sarılık, aşırı ateş yükselmesi, bebeğin sağlıksız ve yetersiz beslenmesi, kalp ve akciğer anomalileri de neden olabilir.

Serebral Palsi Belirtileri Nelerdir?

Serebral palsi belirtileri arasında yürüyüş bozuklukları, denge ve hareket kabiliyeti sorunları, ince motor becerilerini yapmakta zorlanma, yutkunma ve emmede güçlük, konuşma zorluğu, kaslarda sertlik ve abartılı refleksler, oturma ve sürünme gibi eylemlerde güçlük çekme gibi birçok belirti yer alır. 

Unutulmamalıdır ki serebral palsi belirtileri hastalığın tipine göre de değişmektedir. Bir vakada olan belirti diğer vakada hiç görülmeyebilir. Bu durum beyin hasarının hangi bölümde olduğuna göre farklılık gösterir.

Serebral palsi hastalığının belirtileri genellikle çocuğun gelişim çağında ortaya çıkmaktadır. 4 aylık bir bebeğin başını tutabilmesi, 7 aylıkken oturabilmesi ve 9 aylıkken emekleyebilmesi normal ve olağan kabul edilirken serebral palsi hastası bebeklerde bu gelişimler gecikir. Yaklaşık 1 yaşına gelmiş bir bebeğin oturamaması veya 5-6 aylık bebeğin başını tutamaması gibi sorunlar, serebral palsi hastalığına işaret edebilir.

Çocuğun yürümesi, oturması, kalkması ve konuşması durumunda gözlemlenen sorunlar serebral palsinin belirtileri olabilir. Bu nedenle ebeveynlerin öncelikle çocuklarının gelişimlerini düzenli olarak gözlemlemeleri önerilmektedir.

Çocuğunuzda postür bozuklukları, konuşma bozukluğu, motor gelişim geriliği, anormal hareketler ve denge bozukluklarının gözlemlenmesi durumunda bir an önce doktora başvurmalısınız. Her hastalıkta olduğu gibi serebral palsi hastalığında da erken teşhis büyük önem taşımaktadır.

Erken teşhis sayesinde hastanın yaşam kalitesinin yüksek tutulması ve hastalığın belirtilerinin minimumda tutulması sağlanabilir.

Serebral Palsi Tanısı Nasıl Konulur?

Serebral palsi hastalığının kesin tanısının konulması için öncelikle bebeğin doğum öncesi ve sonrası hikayesi öğrenilir. Elde edilen bilgilerin yanı sıra kesin tanının konulması için bebeğin 1 yaşını geçmesi beklenir. 1 yaşına kadar bebeğin gelişiminin önemli bir kısmını tamamlaması için gereklidir.

Serabral Palsi tanısının konulması için yapılan tetkikler arasında nörolojik muayene, röntgen, elektroansefalogram (EEG), kan testi, yürüyüş testi, manyetik rezonans görüntüleme (MRG), bilgisayarlı tomografi (BT), genetik testler ve metabolik testler bulunur.

Yapılan tetkiklerin veriler pediatrik fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı, pediyatrik nörolog ya da çocuk gelişimi doktoru tarafından incelenir. Verilere göre çocuğa serebral palsi tanısı konulabilir.

Serebral Palsi Hastalığının Tedavisi Nedir?

Serebral palsinin kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Serebral palsi hastasına uygulanan tedavi ile hastanın yaşam kalitesinin yüksek tutulması ve hastalığın belirtilerinin olabildiğince önlenmesi amaçlanır. Bunun için serabral palsi tedavisinde hastaya ilaç, fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri ve mental destek uygulanır.

Uygulanan tedavilerde doktorların yanı sıra aileye de büyük sorumluluklar düşmektedir. Ebeveynlerin çocuklarının hastalığı hakkında gereken bilgileri edinmesi ve bilinçli davranması oldukça önemlidir. ,

Uygulanan ilaç tedavilerinden fizik tedavilerine kadar pek çok tedavi yöntemi hastanın yaşam kalitesini arttırmaya yöneliktir. İlaç tedavisi ile kasılma ve havale gibi sorunlara karşı önlem alınırken; fizik tedavi ve rehabilitasyon ile çocuğun kollarını ve bacaklarını rahatça kullanabilmesi amaçlanır. Çocuğa bağımsız hareket etmeyi öğreten fizik tedaviler aynı zamanda daha düzgün bir şekilde konuşmasına da yardımcı olur. 

Serebral palsi tedavisinin bir ekip işi olduğunu unutulmamalıdır. Nörologdan psikoloğa kadar oldukça geniş bir doktor gözlemi ve müdahalesi gerekir. Tüm bunların yanı sıra ailenin desteği tedavini seyrini etkileyen en önemli unsurdur.

Serebral palsi hastalığı iyileşir mi?

Serebral Palsinin kesin ve net çözüm sunan bir tedavisi yoktur. Ancak hastanın yaşam kalitesini yükseltmek adına hastalığın belirtileri iyileştirilebilir. Bunun için fizik tedavi, fizyoterapi, konuşma terapisi, egzersiz programları ve ilaçlar kullanılır. Hastanın fonksiyonları maksimum seviyeye getirilmeye çalışılır.

Serebral palsi de zeka geriliği olur mu?

Serebral palsi bir beyin felçi olduğu için zeka geriliğine de neden olabilir. Bu durum tüm vakalar için geçerli değildir. Hastanın beyin hasarının oluştuğu bölgeye göre değişebilir. Beyin hasarına bağlı olarak zeka sorunlarıyla birlikte görme, duyma gibi diğer fonksiyonlarda da sorunlar yaşanabilir. 

Serebral palsi üstün zekalı olabilir mi?

Serebral palsili çocuklarda normal ve düşük zeka görülebileceği gibi üstün zekalılık da görülebilir. Ancak bu çok yüksek bir ihtimal değildir. Genelde normal ve düşük zekalı serebral palsi vakalarına rastlanır. Bu çocuklarda öğrenme güçlüğü ve dikkat eksiklikleri sık sık görülebilir. Belirtilerde beyin hasarının oluştuğu yer önemlidir.

Serebral palsi hastası yürüyebilir mi?

Serebral palsili hastalar uygun tedavileri gördüklerinde yürüyebilirler. Fizik tedavi ve rehabilitasyon sürecinden geçen serebral palsili çocukların yüzde 60'i kendi başına yürüyebilme kabiliyeti kazanabilir. Yüzde 10'u ise yardım ve destekler sayesinde ayakta durabilir ve yürüyebilir.

Serebral palsiye hangi doktor bakar?

Serebral palsi tanısı için çocuk doktoruna gidilebilir. Ancak serebral palsi tedavisi bir ekip işidir. Çocuk doktoru, pediatrik nörolog ve fizik tedavi uzmanları birlikte çalışır. Serebral palsi tanısı için saydığımız bölümlerden birine gidilebilir. Uzman doktorlar gerektiği durumlarda hastayı başka bir bölüme aktarabilir. Uzmanlar birlikte çalışarak tedavi planlayabilir.

Serebral palsi ömrü ne kadar?

Serebral palsili hastaların ömürleri genelde kısa sürmez. Hastaların yüzde 90'ı 30'lu yaşlarını geçebilir ve daha fazla da yaşayabilir. Serebral palsi tedavisiyle fonksiyonlarını geri kazanan, yürüyebilen ve ellerini kullanabilen, zeka düşüklüğü görülmeyen çocukların normal bir hayat sürmesi olasıdır. Ömür boyu kontrol edilerek hastalığın belirtileri günlük fonksiyonlara yetecek kadar düzeltilebilir.