Disfaji (Yutkunma Zorluğu) Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Günlük yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası olan yemek yeme ve su içme gibi basit eylemler, aslında oldukça karmaşık bir mekanizma gerektirir. Her yudumda ve lokmada yaptığımız otomatik yutkunma süreci, bir uyum içinde çalışan kaslar ve sinirlerle mümkün hale gelir. Ancak bazen, bu sıradan gibi görünen eylemde zorluklar yaşanabilir ve bunun altında yatan nedenler çeşitlilik gösterebilir. İşte bu sorunu merak edenler için, disfaji yani yutkunma zorluğunun ne olduğu ve nasıl ortaya çıktığı hakkında daha yakından bakma zamanı geldi.

Disfaji (Yutkunma Zorluğu) Nedir?

Yemek yemek ve su içmek gibi günlük yaşam aktiviteleri çoğumuz için otomatik ve basit bir süreç gibi görünse de, aslında oldukça karmaşık bir mekanizma gerektirir. Bu mekanizmanın en önemli aşamalarından biri de yutkunma veya tıbbi terimiyle "disfaji"dir. Yutkunma süreci, ağızda başlayıp yemeklerin veya sıvıların sindirim sisteminin geri kalanına geçişini sağlayan önemli bir işlemdir. Ancak bazı durumlarda, yutkunma sürecinde zorluklar ortaya çıkabilir ve bu duruma "disfaji" denir.

Disfaji, yiyeceklerin veya sıvıların ağızdan mideye geçişi sırasında yaşanan zorlukları ifade eder. Bu zorluklar çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir ve bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Disfaji, bir semptom olabileceği gibi, bazı altta yatan sağlık sorunlarının belirtisi de olabilir. Bu nedenle, disfaji sorunu yaşayan kişilerin bu durumu ciddiye alarak bir sağlık uzmanına başvurmaları önemlidir.

Disfaji Çeşitleri Nelerdir?

Yutkunma işlevi oldukça karmaşık ve birçok basmağa sahip olan bir sistemle meydana gelir. Bu sistemde yer alan bölümlerin birinin bozulması rahatsızlığa sebebiyet verebilir. Disfajide 3 farklı çeşit bulunur ve bu çeşitler hastalığın etkilediği bölgeye göre farklılık gösterir. Disfaji çeşitleri özofageal, faringeal ve oral disfajidir.

Özofageal Disfaji

Özofageal disfaji, yemek borusunda meydana gelen bir sorun nedeniyle yaşanan rahatsızlıktır. Yemek borusunda tahriş ve tıkanma gibi sorunlar yaşanmasıyla ortaya çıkmaktadır. Bu disfaji türünün tedavisinde genelde cerrahi operasyon gereklidir.

Faringeal Disfaji

Faringeal disfaji, yutma işlevinde önemli rol oynayan boğaz bölgesinin etkilendiği yutkunma zorluğu türüdür. Boğazın etkilenmesinin nedeni genelde felç, inme, parkinson ve MS gibi nörolojik hastalıklardır. Bu disfaji türünün tedavi edilebilmesi için arkasındaki hastalığın belirlenmesi şarttır.

Oral Disfaji

Oral disfajide rahatsızlığın nedeni ağız sorunlarıdır. Ağızda yaşanan kas güçsüzlüğü, dil hareketlerindeki zayıflama ve çiğneme bozukluğu yutmayı zorlaştırabilir. Tüm bu sorunların nedeni inme gibi nörolojik sebepler olabilmektedir.

Yutkunma Zorluğu Neden Olur?

Yutkunma, günlük yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası olan otomatik bir eylemdir. Genellikle düşünmeden yaptığımız bu süreç, yemek yemek, su içmek ve tükürük gibi salgıların düzenlenmesiyle karmaşık bir mekanizma içerir. Ancak bazı durumlarda, yutkunma süreci sorunlara neden olabilir ve kişilerde yutkunma zorluğu, yani tıbbi terimiyle disfaji görülebilir. Yutkunma zorluğunun birçok farklı nedeni olabilir ve bu durumu anlamak, uygun tedavi için ilk adımdır.

1. Kas Zayıflığı veya Hasarı

Yutkunma işlemi, çeşitli kasların düzenli bir şekilde çalışmasını gerektirir. Yüz ve boğaz bölgesinde bulunan kasların zayıflığı veya hasarı, yutkunma zorluğuna yol açabilir. Bunun başlıca nedenleri arasında inme, miyopati (kas hastalıkları), myastenia gravis ve Parkinson hastalığı gibi nöromüsküler bozukluklar yer alır. Bu durumda, yutkunma refleksi yavaşlar veya etkisiz hale gelir, yiyeceklerin ve sıvıların boğaza kaçması ve solunum güçlükleri yaşanabilir.

2. Mide Reflüsü (Gastroözofageal Reflü)

Mide reflüsü, mide asidinin yemek borusuna geri kaçması durumudur. Yutma esnasında alt özofageal sfinkter adı verilen kas, normalde mide içeriğinin yemek borusuna geçişini önler. Ancak bu kasın gevşemesi veya zayıflaması durumunda mide asidi yemek borusuna geri kaçarak tahrişe ve yutkunma güçlüğüne neden olabilir. Mide yanması, göğüste yanma hissi ve boğazda takılma hissi de eşlik edebilir.

3. Yutma Bozuklukları

Yutma esnasında yiyeceklerin veya sıvıların normal şekilde mideye ulaşmasını engelleyen yutma bozuklukları da yutkunma zorluğuna yol açabilir. Yemek borusunda daralma veya tıkanıklık, yutma işlemini güçleştirebilir. Ayrıca, Zenker divertikülü gibi boğazda oluşan yapısal anormallikler de yutkunma güçlüğüne neden olabilir.

4. Nörolojik Sorunlar

Beyin ve sinir sistemi ile ilgili çeşitli hastalıklar, yutkunma sürecini etkileyerek disfajiye yol açabilir. Bunlara örnek olarak felç (inme), multipl skleroz (MS), amiyotrofik lateral skleroz (ALS) ve beyin tümörleri sayılabilir. Bu tür nörolojik sorunlar, yutkunma refleksini kontrol eden sinirlerin hasar görmesi sonucu yutkunma zorluğuna sebep olabilir.

5. Kanser

Ağız, yemek borusu veya boğazda meydana gelen tümörler, yutkunma güçlüğünün altında yatan nedenlerden biridir. Tümörler, normal yutma işlemini engelleyerek kişinin yemek yemesini ve su içmesini zorlaştırabilir.

Disfaji Belirtileri Nelerdir?

Disfaji, yani yutkunma zorluğu, günlük yaşamımızı olumsuz etkileyen ve altta yatan çeşitli sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkabilen bir durumdur. Yutkunma sürecinde yaşanan zorluklar, kişiden kişiye ve altta yatan nedenlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bu nedenle, disfaji belirtilerini bilmek, erken teşhis ve uygun tedavi için önemlidir. İşte disfajinin yaygın belirtileri:

1. Yiyecek veya Sıvıların Boğazda Takılması veya Kaçması Hissi

Disfaji sorunu yaşayan kişiler, yemek yerken veya su içerken yiyecek veya sıvıların boğazlarında takılıyor veya geri kaçıyor gibi bir his yaşayabilirler. Bu his genellikle hoş olmayan ve rahatsız edici bir durumdur.

2. Sık Sık Yutkunma Zorluğu Yaşama

Normalde yutkunmak, düşünmeden ve sorunsuz bir şekilde gerçekleşir. Ancak disfaji yaşayan kişiler, sık sık yutkunma zorluğu deneyimleyebilirler. Yutkunma süreci güçlükle gerçekleşir veya tamamlanamaz.

3. Ağrılı Yutkunma veya Yutkunurken Batma Hissi

Yutkunma esnasında ağrı veya batma hissi de disfaji belirtileri arasında yer alabilir. Bu durum genellikle tahriş olmuş veya zedelenmiş dokulardan kaynaklanabilir.

4. Öksürük veya Boğulma Hissi

Yutkunma zorluğu yaşayan kişiler, yiyecek veya sıvıların yanlışlıkla solunum yoluna kaçması sonucu öksürük veya boğulma hissi yaşayabilirler. Bu durum, yemek borusunun ve solunum yolunun ayrılamadığı anlarda ortaya çıkabilir.

5. Ses Kısıklığı veya Boğazda Takılma Hissi

Disfaji, ses tellerinin üzerindeki etkisi nedeniyle ses kısıklığına da yol açabilir. Ayrıca, boğazda takılma veya bir şeyin sıkışmış gibi hissedilmesi de sık rastlanan belirtiler arasındadır.

6. Yemek Yeme veya Sıvı İçmeyi Kaçınma

Disfaji yaşayan bazı kişiler, yutkunma zorluğu yaşamamak için yemek yemeyi veya su içmeyi kaçınabilirler. Bu durum zamanla kilo kaybına ve beslenme eksikliklerine yol açabilir.

7. Tekrarlayıcı Akciğer Enfeksiyonları

Yutkunma zorluğu, yiyecek ve sıvıların solunum yoluna kaçması nedeniyle akciğer enfeksiyonlarına yatkınlığı artırabilir. Özellikle yutma güçlüğü nedeniyle solunum yoluna kaçan maddeler akciğerlere ulaştığında enfeksiyonlara yol açabilir.

Disfaji Nasıl Teşhis Edilir?

Yutma zorluğu, belirtileri olan kişi vakit kaybetmeden doktora başvurmalıdır. Doktorun yapacağı fiziki muayene sonrasında bazı testler yapılmaktadır. Disfaji teşhisinde sineradyografi, manometri, reflü ve endoskopi testleri yapılır. Bu testler hastalığın teşhisi için büyük önem taşımaktadır.

Yutma zorluğunun arkasında başka bir hastalık olduğu düşünülürse nörolojik muayene ve tam muayene gerekebilir. Böylece hastalığa neden olan diğer hastalığın teşhis edilmesi sağlanır ve tedavi daha sağlıklı şekilde gerçekleşir.

Disfaji Tedavisi Nasıl Yapılır?

Yutkunma zorluğu tedavisinde yutma egzersizleri, yutma tekniklerinin öğrenimi, yemek borusunda sorun varsa bunun giderilmesi için cerrahi operasyonlar, beslenme tüpü, mide asidi kontrolü, disfajiye neden olan hastalığın giderilmesi bulunur. Tedavi disfaji türüne göre de farklılık gösterir.

Orofaringeal disfaji tedavisinde ilk olarak egzersiz uygulanmaktadır. Egzersizlerin amacı, kasların ve yutma refleksini tetikleyen sinirlerin uyarılmasıdır. Egzersizin dışında yutma tekniklerini öğrenme yöntemi uygulanmaktadır. Gıdaların yutulmasını kolaylaştırmak amaçlanır. Aynı zamanda vücut duruşu da bu konuda önemlidir. Bunun için basit yollarla öğretilmektedir.

Özofagus disfaji tedavisinde ise özofagus darlığı giderilmesi amaçlanır. Doktor tarafından balon bağlı bir endoskopi ile genişletme yapılmaktadır. Bazı durumlarda ise ameliyat gerekmektedir. Ameliyat yemek borusunda bulunan tümörlerin ve tıkanıklığın temizlenmesi nedeniyle yapılmaktadır.

Hastalarda disfajinin nedeni reflüye bağlı ise ilaç tedavisi uygulanmaktadır. İlaç tedavisinde mide asidi kontrol altına alınmaktadır. Reflüye bağlı değilse yemek borusunu dinlendirmek amaçlı ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Şiddetli disfaji tedavisinde sıvı içeren diyetler uygulanmaktadır. Bu diyet özel sıvılardan oluşmaktadır.

Yutma zorluğunun şiddetli olduğu durumlarda beslenme tüpü kullanılır. Beslenme tüpü besinlerin geçemediği bölgede besinlerin geçişinde kolaylık sağlamaktadır. Tedavinin yanı sıra kişiler, önlemler ve korunma yollarını dikkate alarak tedaviye destek olmalıdır.

Disfaji kanser midir?

Disfaji kanser değildir, yutkunma güçlüğüne neden olan bir rahatsızlıktır. Ancak bu rahatsızlığın nedeni bazı kanserler olabilir. Yemek borusunu tıkayan tümörler yutma güçlüğüne neden olabilmektedir. Bunun için belirtilerin görülmeye başladığı ilk zamanlarda kısa sürede doktora başvurmak önemlidir.

Disfaji tedavi edilmezse ne olur?

Disfaji tedavi edilmezse sorun ilerleyebilir ve yutkunmak imkansız hale gelebilir. Bu durum kişinin beslenmesini önler, aşırı kilo ve sıvı kayıpları yaşanır. Vücut beslenemediği ve hızla sıvı kaybettiği için ciddi komplikasyonlar ve sağlık sorunları meydana gelebilir. Bu noktada acil müdahale gereklidir.

Disfaji için hangi doktora gidilmelidir?

Yutma zorluğu için hangi doktora gidilmeli, hangi bölüme başvurulmalı gibi sorular sıkça sorulmaktadır. Disfaji için gastroenteroloji ve genel cerrahi bölümlerine başvurulabilir. Uzman doktorlar sorunun nedenini belirleyerek tedavi planı oluşturabilir, gerekirse hastaları farklı bölümlere de yönlendirebilir.

Yutkunmakta zorluk çekiyorum ne yapmalıyım?

Yutkunmakta zorluk çekilmesinin arkasında başka ciddi rahatsızlıklar olabilir. Bunun için yutkunma güçlüğü çeken kişilerin vakit kaybetmeden doktora başvurması önemlidir. Uzman doktorlar gerekli tahlil ve testlerin ardından sorunun nedenini belirleyebilir ve erken müdahalede bulunabilir.

Yutkunma güçlüğü tehlikeli midir?

Yutkunma güçlüğü ilerlerse tehlikeli hale gelebilir. Çünkü zaman geçtikçe yutkunmak imkansızlaşabilir ve beslenme yetersizlikleri görülebilir. Bunun yanı sıra aşırı sıvı kaybına bağlı olarak ciddi ve ölümcül sorunlar yaşanabilir. Belirtiler ilerlemeden önlem alınması önemlidir.

Yutkunma zorluğu kendiliğinden geçer mi?

Yutkunma zorluğu eğer arkasında ciddi bir rahatsızlık yoksa kendiliğinden geçebilir. Bazı hafif rahatsızlıklar yutkunma zorluğu gibi belirtiler verebilir. Ancak rahatsızlık uzun sürer ve yutkunma zorluğu giderek artarsa önlem almak gereklidir. Bunun için doktora başvurulması önerilir.