Soğuk Savaş Dönemi Tarafları: İki Süper Gücün İdeolojik Çatışması ve Sonu

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte Orta Avrupa’da yeni bir düzen kurulurken, Almanya ve Doğu Avrupa ülkelerinin büyük bölümünde Sovyet tipi hükümetlerin oluşması sonucu, 1991’de Sovyetler Birliğinin dağılmasına kadar sürecek olan Soğuk Savaş Dönemi başlamıştır. Bu dönem, siyasi, ekonomik ve askeri bakımdan iki süper güç (ABD ve SSCB) önderliğinde oluşan ideolojik iki blokun karşı karşıya geldiği bir süreç olarak tarihe geçmiştir.

Soğuk Savaşın Başlaması ve Gelişimi

• İlk Kavram: “Soğuk Savaş” deyimi ilk kez 1947’de ABD’li Bernard Baruch tarafından kullanılmış ve o günden sonra yeni bir küresel düzeni tanımlamak amacıyla yaygınlaşmıştır.
• Savaşın Karakteri: Birinci veya İkinci Dünya Savaşı’ndaki gibi doğrudan silahlı çatışma yerine, teknolojik, ekonomik, istihbarat ve propaganda alanlarındaki yarış ön plandadır.
• En Kritik Krizler: Küba Füze Krizi (1962), dünya tarihindeki en tehlikeli nükleer savaş ihtimallerinden birini doğurmuştur. Ayrıca Berlin Krizi, U-2 Casus Uçağı olayı ve Kore ile Vietnam Savaşları gibi faktörler de gerginliği tırmandırmıştır.

Soğuk Savaş Dönemi Tarafları

Batı Bloku (ABD Önderliği)

• Politik Yapı: Kapitalist ekonomi ve Liberal Demokrasi temeline dayanan yönetimler.
• Askeri Oluşum: SSCB’ye karşı koymak için NATO kuruldu. Ayrıca, Marshall Planı gibi ekonomik yardımlarla Batı Avrupa ülkeleri desteklendi.
• Hedef: Komünizmin yayılmasını önlemek adına “çevreleme politikası” izleyerek Sovyet nüfuzunu sınırlamak.

Doğu Bloku (SSCB Önderliği)

• Politik Yapı: Komünist Parti kontrolünde Marksist-Leninist bir yönetim anlayışı. Ekonomik ve siyasi kararlar merkezi otorite tarafından alınır.
• Askeri Oluşum: Batı’ya karşı Varşova Paktı kuruldu. Doğu Avrupa’da Sovyet tipi hükümetler desteklenerek nüfuz alanı genişletildi.
• Hedef: Komünist ideolojinin yayılması, Doğu Bloku ülkeleri üzerinden siyasi ve askeri etkinliğini sürdürme.

Üçüncü Taraf: Bağlantısızlar Hareketi

• Tarafsızlık İlkesi: Doğu ve Batı blokları dışında kalıp her iki tarafla dengeli ilişki kurmayı hedefleyen ülkeler topluluğu.
• Temel Amaç: Küresel gerilimden uzak durarak, kendi ulusal çıkarlarını korumak ve bağımsız kalabilmek.

Soğuk Savaş Dönemi Nasıl Başladı?

• İdeolojik Ayrışma: İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerika (kapitalizm) ve Sovyetler Birliği (komünizm) tamamen farklı ekonomik ve siyasi sistemleri benimseyince ortak ittifak bozuldu.
• Bölgesel Çatışmalar: Çin İç Savaşı (1949), Kore Savaşı (1950-53), Vietnam Savaşı gibi bölgesel çatışmalar, süper güçlerin nüfuz mücadelesiyle daha da alevlendi.
• Avrupa’da Etki Sahası: Sovyetler, Doğu Avrupa üzerindeki kontrolünü artırırken; ABD, Batı Avrupa ülkelerine ekonomik ve askeri destek sağlayarak iki bloklu bir düzenin oluşmasına yol açtı.

Soğuk Savaş Dönemi Türk Dış Politikası

Soğuk Savaş’ın Sona Ermesi (1991)

• Küresel Yakınlaşma: 1970’lerden itibaren stratejik silahların sınırlandırılması ve NATO ile Sovyetler arasında başlayan diyalog, tansiyonu bir nebze düşürdü.
• Sovyet Reformları: 1980’lerde Sovyet lider Mihail Gorbaçov, Perestroyka (yeniden yapılanma) ve Glasnost (açıklık) politikalarıyla liberal reformlar yaptı. Afganistan’dan geri çekilen SSCB, ekonomik sıkıntılarla boğuşmaya başladı.
• Doğu Blokunun Dağılması: Doğu Avrupa ülkelerinde komünist rejimlerin çökmesi ve Sovyetler Birliği’nin 1991’de resmen dağılmasıyla Soğuk Savaş fiilen sona erdi. ABD, küresel anlamda tek süper güç olarak kaldı.