Soğuk Savaş Süreci ve Türk Dış Politikası: Sovyet Tehdidi, Batı Güvenlik Sistemi ve NATO Üyeliği

Soğuk Savaş Süreci ve Türk Dış Politikası

Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmasındaki en büyük etken, toprak bütünlüğüne yönelen Sovyet tehdidi olarak bilinir. Bu nedenle Türkiye, kendini Batı güvenlik sistemi içinde konumlandırma çabasına girmiştir. Ancak savaş boyunca tarafsız kalması, özellikle Amerika ve İngiltere tarafından hoş karşılanmamış ve Türkiye’de bir “yalnızlık fobisi” oluşmuştur.

İkinci Dünya Savaşı’nın sonrasında patlak veren Soğuk Savaş dönemi, dünya genelinde ideolojik rekabetin hız kazanmasına yol açtı. Bu ortamda Türkiye de hem kendi güvenliğini sağlamak hem de Sovyet tehdidine karşı savunma mekanizması geliştirmek amacıyla dış politikada yeni adımlar attı. Böylece Türkiye, demokratik blok olarak nitelendirilen cephede yer alarak güvenlik ve ekonomik destek arayışına girdi.

Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı’ndaki Tarafsızlığı

İkinci Dünya Savaşı süresince Türkiye tarafsız kalmayı tercih etmiş ve bu politika, Amerika ile İngiltere’nin tepkisine neden olmuştur. Ancak Türkiye’nin tarafsızlığı büyük ölçüde Sovyet tehdidine karşı kendi bütünlüğünü koruma isteğine dayanıyordu. Savaş sonrasında Sovyetlerin toprak talepleri, Türkiye’yi batı güvenlik sistemi içinde yer almaya mecbur bıraktı.

Batı Blokuyla Uyum ve Demokrat Parti Dönemi

Tarafsızlık politikasıyla ABD ve İngiltere’nin eleştirilerine maruz kalan Türkiye, savaş sonrası dönemde özellikle toprak bütünlüğüne yönelik Sovyet tehdidine karşı Batı ile işbirliğine gitti. Bu süreçte çok partili hayata geçişle demokratik görünümünü güçlendiren Türkiye, Demokrat Parti iktidarıyla daha da aktif bir dış politika izledi. Türkiye’nin ABD ve Avrupa ülkeleriyle siyasi, askeri ve ekonomik işbirliği arayışı, Soğuk Savaş atmosferinde kaçınılmaz bir adım oldu.

Türkiye’nin NATO’ya Üye Olması

NATO (North Atlantic Treaty Organization), Sovyet yayılmacılığına karşı ABD öncülüğünde 4 Nisan 1949’da kurulan bir savunma örgütüdür. Türkiye, hem coğrafi konumu hem de Sovyetlere karşı güvenlik ihtiyacı nedeniyle NATO’ya üye olmayı hedeflemiştir. Başlangıçta Avrupa ülkeleri, Türkiye’nin tam üyeliğine soğuk baksa da Kore Savaşı’na katılarak gösterdiği askeri başarı ve Batı’ya uyum politikaları Türkiye’nin lehine işlemiştir.

Türkiye’nin NATO’ya Alınmasının Nedenleri

• Kore Savaşı’nda gösterdiği askeri başarı ve cesaret.
• Uluslararası meselelerde Batı ülkeleriyle aynı doğrultuda hareket etmesi.
• Güçlü ve modernize olmaya müsait bir kara ordusuna sahip olması.
• Coğrafi konumunun Soğuk Savaş sırasında stratejik avantaj sunması.

Türkiye, nihayet 1952’de NATO üyesi olarak Batı savunma sistemine katıldı. Böylece Sovyet tehdidine karşı güvenlik şemsiyesi elde ederken, aynı zamanda Batı’yla siyasi ve ekonomik ilişkilerini de güçlendirme imkânı buldu.

Soğuk Savaş döneminde Türkiye, Sovyet tehdidi karşısında batı güvenlik sistemine dahil olarak konumunu sağlama almıştır. İkinci Dünya Savaşı’nda izlediği tarafsızlık politikası, savaş sonrası dönemde ABD ve İngiltere’den eleştiri alsa da demokratik dünyanın bir parçası olma hedefi, Türkiye’yi NATO üyeliği ve bölgesel paktlarda işbirliği gibi adımlara yöneltmiştir. Böylece Demokrat Parti iktidarıyla ivme kazanan Batı yanlısı dış politika, Türkiye’nin uluslararası arenada gücünü artırmış ve Sovyet baskısına karşı güvence sağlamıştır.

Soğuk Savaş Döneminde Dünyada Meydana Sosyal Gelişmeler

Sıkça Sorulan Sorular

• Soru: Türkiye neden İkinci Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmıştır?
  Cevap: Türkiye, özellikle Sovyet tehdidi ve toprak bütünlüğüne yönelik endişeler nedeniyle savaşa katılmaktan kaçınmış, tarafsızlık politikası izlemiştir.
• Soru: Soğuk Savaş döneminde Türkiye’nin amacı neydi?
  Cevap: Türkiye, Soğuk Savaş boyunca Sovyet yayılmacılığına karşı güvenlik arayışında olmuş ve bu sebeple batı güvenlik sistemine dahil olarak toprak bütünlüğünü korumayı hedeflemiştir.
• Soru: Türkiye NATO’ya ne zaman katıldı?
  Cevap: Türkiye, 1952 yılında NATO üyesi oldu. Kore Savaşı’na katılarak sergilediği askeri başarı ve stratejik konumu, NATO’ya alınma sürecinde belirleyici olmuştur.
• Soru: NATO üyeliğinin Türkiye’ye yararları nelerdir?
  Cevap: NATO üyeliği, Türkiye’ye Sovyet tehdidine karşı güvenlik şemsiyesi sağlarken, Batı’yla siyasi ve ekonomik ilişkilerini de güçlendirmesine fırsat tanıdı.
• Soru: Türkiye’nin tarafsızlık politikası nasıl son buldu?
  Cevap: İkinci Dünya Savaşı sonrasında Sovyet baskısı ve Batı’nın tepkileri, Türkiye’yi demokratik blok içinde yer almaya itti. Böylece tarafsızlık politikası yerini Batı yanlısı dış politikaya bıraktı.